Bókasafnið - 01.05.2013, Page 48

48

Lánþegi nokkur hringdi á Hljóðbókasafnið á dögunum og
sagði skrýtna sögu. Hún sagði að kunningjakona hefði hringt
og beðið hana um að panta hljóðbók fyrir sig í gegnum lán-
þegaskírteini hennar á Hljóðbókasafninu. Lánþegi þessi
hlustar mikið á hljóðbækur enda mjög sjónskertur og heyrir
eftirfarandi setningu í hvert sinn sem hún setur hljóðbók í
tækið: „Þessi hljóðbók er eign Hljóðbókasafns Íslands og er
eingöngu ætluð lánþegum safnsins, henni má ekki dreifa til
annarra“ og er því kannski ekki skrýtið að hún tók mjög treg-
lega í beiðni kunningjakonunar, sem móðgaðist dálítið. Lán-
þeganum lék forvitni á að vita hvernig kunningjakonunni
hefði dottið í hug að biðja um þvílíkt og annað eins og fékk
það svar að henni hefði verið ráðlagt að gera það af starfs-
manni bókasafns í borginni. „Þessi hljóðbók er ekki til hjá
okkur en hún er til á Hljóðbókasafninu, þekkir þú ekki ein-
hvern sem er lánþegi þar og getur tekið hana fyrir þig?“ Lán-
þeganum brá við að heyra hvaðan hugmyndin kom og ákvað
að láta Hljóðbókasafnið vita. Það gefur að skilja að starfsfólki
safnsins var verulega brugðið við þetta og ræddi þetta sín á
milli. Það var sammála um að þetta væri svipað og að segja
við lánþega: „Ég veit að þessi bók er til á bókasafni Kópavogs,
geturðu ekki bara farið og stolið henni þar?“
Fúlar kellur sem vilja ekki lána öllum
Nú er það svo að Hljóðbókasafn Íslands starfar samkvæmt
lögum og það er mikilvægt þótt það hljómi kannski ekki
spennandi. Safnið og í raun allir mega samkvæmt 19. grein
höfundalaga gera hljóðrit af bókum án þess að tala við kóng
eða prest svo framarlega sem þetta er gert fyrir blinda, sjón-
skerta eða aðra þá sem vegna fötlunar geta ekki lesið prentað
letur. Safnið greiðir höfundum og þýðendum ákveðna upp-
hæð fyrir hverja bók sem er lesin, svokallaðar bætur, en höf-
undar fá engu um það ráðið hvort bækur þeirra eru lesnar eða
ekki. Samkvæmt sömu grein má eingöngu lána þessi hljóðrit
til þeirra sem sannanlega þurfa á þeim að halda og enginn
fjárhagslegur tilgangur má búa að baki. Með þessu er verið að
reyna að jafna rétt fatlaðs fólks til aðgengis. Lánþegar safnsins
skila inn vottorði um sjónskerðingu, alvarlega lesblindu eða
líkamlegar hamlanir sem koma í veg fyrir að þeir geti til dæm-
is haldið á bók. Þetta er fólk sem getur ekki farið á venjulegt
bókasafn og náð sér í bók til að lesa, þetta fólk getur ekki farið
inn í bókabúð og keypt hvaða bók sem er og lesið sér til
ánægju. Þetta fólk getur hlustað og Hljóðbókasafnið er eina
bókasafnið á landinu sem getur komið til móts við þarfir þess
sem einhverju nemur. Starfsfólk safnsins vinnur afar þakklátt
starf, það er of langt mál að lýsa þeim þakklætisvottum sem
borist hafa safninu en þó má nefna að lánþegar hafa arfleitt
safnið að öllum eigum sínum eftir sinn dag. Það segir mikið.
Stöku sinnum hefur það gerst að starfsfólk Hljóðbókasafns-
ins hefur orðið fyrir hálfgerðu aðkasti og fengið að heyra að
þar séu bara fúlar kellingar sem vilji ekki lána hljóðbækur til
allra, svona rétt eins og það sé persónuleg ákvörðun þeirra.
Því miður hefur borið á slíku viðhorfi frá starfsmönnum al-
menningsbókasafna. Sem betur fer gerist það ekki oft og
auðvitað eru slík viðhorf einfaldlega byggð á vanþekkingu. Ef
einhverjum finnst ósanngjarnt að Hljóðbókasafnið sé ekki
opið öllum finnst hinum sömu þá ef til vill líka að allir ættu að
fá að nota hjólastólalyftuna upp á næstu hæð, allir ættu að
mega leggja í stæði fyrir fatlaða, allir ættu að eiga rétt á að fá
hvítan staf eða heyrnartæki?
Þóra Sigríður Ingólfsdóttir hefur stýrt Hljóðbókasafni Íslands frá árinu 2007. Hún er með MA-gráðu í
almennum bókmenntum frá Háskóla Íslands og Háskólanum í Kaupmannahöfn. Jafnframt hefur
hún lokið diplómagráðu í opinberri stjórnsýslu fyrir stjórnendur í opinberum rekstri. Þóra starfaði
áður við bókaútgáfu, ritstjórn og þýðingar og hefur setið í fjölmörgum dómnefndum vegna
bókmenntaviðurkenninga í gegnum tíðina.
Flökkusögur og fúlar kellur
- Þekkir þú ekki einhvern sem getur svindlað fyrir þig?