Bókasafnið - 01.05.2013, Blaðsíða 49

49
bókasafnið 37. árg. 2013
Vinnum saman
Jú, vissulega hljómar þetta eins og innantómt slagorð hjá
stéttarfélagi, en þrátt fyrir það er staðreyndin sú að við vinnum
miklu betra og meira verk ef við stöndum saman og hjálpumst
að við að veita fólki þær upplýsingar sem það þarfnast. Mikil
umræða hefur verið í gegnum tíðina um hvernig hægt sé að
nálgast tilvonandi lánþega bókasafna. Þetta á svo sannarlega
við hljóðbókasöfn líka. Í Svíþjóð er sá háttur hafður á að all-
mörg almenningsbókasöfn dreifa hljóðefni til lánþega sænska
hljóðbókasafnsins, Myndigheten för tillgängliga medier (MTM)
og er því þjónustan mjög víða. Starfsmenn almenningsbóka-
safna hala niður bókum frá MTM og brenna þær á diska á
staðnum fyrir lánþegann. Þetta er mjög góð þjónusta, en þó
er einn galli á gjöf Njarðar að bókasöfn eru ekki uppáhalds-
staðir lesblindra af skiljanlegum ástæðum, og þeir leita því
ekki þangað. Sífellt er leitað leiða til að ná til þeirra sem gætu
bætt lífsgæði sín með aðgangi að hljóðbókum. Á Hljóðbóka-
safninu hefur orðið sprenging í lánþegafjölda en ástæðurnar
eru fyrst og fremst þær að safnið er orðið mun tæknilegra en
það var, auðveldara er að nálgast efnið rafrænt, en síðast en
ekki síst hefur safnið staðið að fjölmörgum kynningarferðum á
höfuðborgarsvæðinu og úti á landi. Safnið hefur átt samstarf
við allmarga skóla og bókasöfn á landsbyggðinni og hefur
það skilað verulegum árangri enda eru nú tveir þriðju lánþega
safnsins yngra fólk sem glímir við lesblindu.
Talið er að í kringum 10% þjóðarinnar eigi erfitt með að nýta
sér prentað letur af einhverjum ástæðum, stundum er talað
um 15% eða 8% allt eftir því hver á í hlut. Á Íslandi eru það um
32.000 manns. Skráðir lánþegar á Blindrabókasafninu eru nú
rúmlega 16.000, svo miðað við 10% viðmiðið eru aðrir 16.000
þarna úti sem gætu þurft á þjónustunni að halda. Það getur
skipt sköpum fyrir þessa einstaklinga að vita af þjónustunni
og þeim námsbókum sem eru í boði fyrir þá. Það opnast nýr
heimur og oft virðist fótum troðið sjálfstraust rétta nokkuð úr
kútnum við það. Það hefur nefnilega viljað loða við að þeir
sem eru sjáandi en geta ekki lesið prentað letur séu taldir vit-
lausir og þeir fá svo sannarlega að heyra það, líka í skólunum.
Slíkt er auðvitað fjarri lagi. Við biðjum alla sem vettlingi geta
valdið að koma upplýsingum um Hljóðbókasafnið á framfæri
til þeirra sem gætu þurft á því að halda, vinnum saman, veit-
um upplýsingar.
Flökkusögur
En svo við snúum okkur aftur að svindlaramálinu þá hafa
starfsmenn bókasafna margir hverjir heyrt ótrúlegustu sögur í
gegnum lánþega, einskonar flökkusögur, sem breytast sífellt í
meðförum manna á milli og geta orðið illskeyttar, en eru oft
skemmtilegar, eftir því hvernig á það er litið. Svo gæti verið
um þessa sögu. Það er stundum þannig að örfá neikvæð atvik
vilja blása út, þvælast fram og til baka og jafnvel margfaldast
með tímanum á kostnað alls þess jákvæða sem við tökum
kannski frekar sem gefnum hlut. Það eru góð ráð dýr þegar
lánþegi hringir á eitt bókasafn með þær upplýsingar að starfs-
maður almenningsbókasafns hafi ráðlagt viðskiptavini að
svindla út bók af öðru safni. Hvernig á að bregðast við? Er eitt-
hvað til í þessu yfirhöfuð? Þar sem ákveðið bókasafn var sér-
staklega nefnt í þessu tilviki var ákveðið að skrifa kurteislegt
bréf til forstöðumanns og bera þetta undir hann. Brást hann
drengilega við, taldi reyndar afar ólíklegt að þetta hefði átt sér
stað á nefndu safni en ætlaði til öryggis að taka málið upp á
næsta starfsmannafundi og ræða hvað er sagt og hvað ekki.
Góð vísa er aldrei of oft kveðin. Einhverjum kann ef til vill að
finnast að full mikið sé þusað vegna lítils símtals en oft veltir
lítil þúfa þungu hlassi og sögur um misnotkun á þjónustu
Hljóðbókasafnsins hafa því miður skapað orkufrek vandamál
sem eru að auki algerlega ófrjó, það eina sem kemur út úr
þeim er tímasóun. Sem betur fer er meirihluti lánþega heiðar-
legt fólk og verði það vart við að verið sé að misnota safnið er
það tilkynnt umsvifalaust. Það gerist sem betur fer afar sjaldan
að við þurfum að rekja slík mál, en það hefur verið gert með
góðum árangri. Það er alltaf einhver prósenta sem svindlar,
hvort sem það er á tryggingafélögum, velferðarkerfinu, bóka-
safninu eða Netinu. Við segjum stundum að ef risarnir, til
dæmis Sony eða Warner Brothers, geta ekki spornað gegn
ólöglegu niðurhali, hvernig er hægt að ætlast til þess að ein
lítil ríkisstofnun á Íslandi geti það? Við einbeitum okkur að því
jákvæða og reynum að byggja upp eins góða þjónustu og efni
leyfa fyrir þann hóp sem okkur er ætlað að þjóna. Reynslan
sýnir okkur að menn séu almennt allir að vilja gerðir þótt við
fáum stöku sinnum skrýtnar sögur í hausinn.
Ef viljinn er fyrir hendi – er allt hægt
Það er hægt að gera svo margt sé viljinn fyrir hendi. Blindra-
bókasafnið stóð frammi fyrir því fyrir nokkrum árum að þurfa á
nýju framleiðslu- og útlánakerfi að halda. Eftir þriggja ára
ferðalag um heima tölvuþjónusta, Internetsins, ýmissa fyrir-
tækja, landskerfa bókasafna á Íslandi og ýmissa kerfa erlendis
fæddist nýtt bókasafnakerfi sem hefur verið skýrt Librodigital.
Þetta kerfi var sérstaklega hannað fyrir Hljóðbókasafnið, eða
réttara sagt fyrir þarfir rafrænna bókasafna hvar sem er. Fyrir-
tækið Prógramm ehf tók að sér að hanna kerfið út frá óskum og
skýringum starfsmanna safnsins svo úr varð samvinnuverkefni,
þar sem eignaraðild skiptist til helminga milli einkafyrirtækis
og fyrirtækis í opinberum rekstri. Á dögunum hlaut safnið við-
urkenningu fyrir nýsköpun í opinberri stjórnsýslu fyrir verk-
efnið. En leiðin að settu marki gekk ekki þrautalaust fyrir sig.
Einhver fyrirtæki sýndu verkefninu áhuga, að því er virtist ein-
göngu vegna þess að þarna virtist blasa við hinn margfrægi
ríkis-speni. Aðrir töldu útilokað að fara í svona verkefni fyrir
minna en tugmilljónir. Eitt erlent kerfi stóð til boða fyrir 50
milljónir, Landskerfi bókasafna réðu ekki við eintakalaus útlán
og svo má lengi telja. Að lokum var hannað glænýtt kerfi sem
sinnir þörfum safnsins fullkomlega fyrir sléttar 5 milljónir. Kerf-
ið hefur nú verið markaðssett og geta áhugasamir lesið meira
um þetta á libro.is. Þetta dæmi sýnir að ef menn taka höndum
saman er hægt að sigrast á óárennilegustu hindrunum. Hljóð-
bókasafnið mun halda áfram að leita leiða til að bæta þjón-
ustuna við þá sem ekki geta nýtt sér önnur bókasöfn og er
óskandi að það verði í vaxandi mæli í samvinnu við aðrar þjón-
ustustofnanir. Mikilvægi samvinnunnar verður sjaldan of oft
lofað. Vinnum saman og veitum réttar upplýsingar eða eins og
máltækið segir „gæfan fylgir góðri nennu.“