Dagblaðið Vísir - DV - 29.01.2010, Blaðsíða 16

16 FÖSTUDAGUR 29. janúar 2010 FRÉTTIR
„Við heyrðum það – við vorum í
næsta herbergi í Gandolfo-kastala.
Þú gast heyrt höggin þegar hann
hýddi sig. Hann gerði það með-
an hann var enn fær um að hreyfa
sig án aðstoðar,“ er haft eftir syst-
ur Tobiönu Sobodka í bók Andrea
Tornielli „Santo Subito“, Dýrlingur
nú.
Systir Tobiana bar vitni í nóv-
ember á síðastliðnu ári fyrir nefnd
sem hafði það verk með höndum
að úrskurða hvort Jóhannes Páll
páfi væri þess verðugur að komast
í dýrlinga tölu. Höggin mátti rekja
til húðstrýkingar sem Jóhannes
sætti af eigin hendi og hann hugs-
aði sem líkamlega yfirbót. Tilgang-
ur húðstrýkingarinnar var að kom-
ast í snertingu við þjáningar Krists.
Orð systur Tobiönu eru staðfest
í nýrri bók eftir Slawomir Oder,
pólskan preláta sem hafði yfirum-
sjón með máli Jóhannesar Páls
páfa. „Sem meðlimir í persónu-
legu fylgdarliði hans í Póllandi og í
Páfagarði gátum við heyrt Jóhann-
es Pál hýða sig,“ segir Slawomir í
bók sinni.
Liðin tíð og Dan Brown
Hugmyndin um sjálfspíslir á borð
við hýðingar í kaþólskri trú er í
huga flestra tengd löngu liðinni
tíð eða mögulega skáldsögu Dans
Brown, Da Vinci lyklinum. Hýðing
af þessu tagi beinist alla jafna að
bakinu þannig að úr blæðir og er
hugsuð sem líkamleg refsing fyrir
syndir.
Ástundun slíkrar sjálfspíslar var
þó nokkuð algeng víða í samfélög-
um kaþólskra fram undir sjöunda
áratug síðustu aldar, en mun ekki
vera mjög algeng í dag. Sjálfshýð-
ing er þó stunduð á táknrænan
hátt á páskaföstunni í Miðjarðar-
hafslöndunum sem áminnig um
að Jesús var hýddur fyrir krossfest-
inguna.
Í öðrum löndum, til dæmis á
Filippseyjum, getur sjálfshýðing
tekið á sig aðra öfgafyllri og blóð-
ugri mynd.
Svaf á gólfinu
Samkvæmt bók Slawomirs Oder,
„Perché é santo“ (Af hverju dýrl-
ingur?), hýddi Jóhannes Páll páfi
sig reglulega með það fyrir augum
að komast nær guði og skrifaði
undir heimullegt skjal þess efnis
að hann myndi víkja sæti ef hann
fengi ólæknandi sjúkdóm.
En meinlæti Jóhannesar Páls
einskorðaðist ekki við hýðing-
ar því hann átti það til oft og tíð-
um að taka hart og kalt gólf fram
yfir mjúkt rúm þegar hann gekk
til náða. Jóhannes Páll páfi hafði
þann hátt á, að sögn Oders, upp
úr 1960 þegar hann var Karol Woj-
tyla, biskup í Póllandi. Reyndar
fylgdi sögunni að páfi hefði þvælt
sængurfatnað sinn til að láta líta
út fyrir að hann hefði sofið í rúm-
inu.
Til að snúa þeim syndugu
Í ljósi þess sem Jóhannes Páll páfi
ll skrifaði í hirðisbréf sitt árið 1986
skal engan undra að hann hafi lagt
stund á sjálfspíslir. Í bréfinu sagði
páfi: „Það sem við eigum að horfa
til í þessari tegund yfirbótar – sem,
því miður, er ekki vanaleg á okkar
tímum – er tilgangurinn: kærleikur
guðs og að snúa hinum syndugu.“
„Í fataskáp hans, innan um
embættisklæði hans, hékk á
herðatré sérstakt belti sem hann
notaði sem svipu,“ segir Slawom-
ir Oder í bók sinni. Sem fyrr segir
eru sjálfspíslir ekki lengur algeng-
ar innan vébanda kaþólsku kirkj-
unnar en engu að síður er talið að
upplýsingarnar um Jóhannes Pál
verði túlkaðar sem frekari staðfest-
ing á því að hanni sé þess verðugur
að verða tekinn í dýrlingatölu.
Vestur-Evrópa miðalda
Talið er að sjálfspíslir hafi orðið
algengar í Vestur-Evrópu á mið-
öldum frá 600 til 800 og þá sem
öfgakennd útgáfa líkamlegrar yf-
irbótar. Kristnir menn þess tíma
trúðu að með þeim hætti öðluðust
þeir vald yfir líkama og tilfinning-
um og yrðu betur í stakk búnir til
að einbeita sér að trúnni á guð.
Hýðingar sem sjálfspísl tíðk-
uðust fram á tuttugustu öld innan
„íhaldssamari kaþólskra reglna“,
að sögn Lewis Ayres, prófessors í
guðfræði við Durham-háskóla á
Englandi.
Innan samtakanna Opus Dei,
sem sem komust í sviðsljósið
vegna bókar Dans Brown, Da Vinci
lykillinn, eru stundaðar sjálfspísl-
ir, en samkvæmt heimasíðu sam-
takanna eru þær hvorki harðar né
langvarandi. Sumir meðlimir hýða
sjálfa sig í um tvær mínútur á viku
og nota til þess ofinn bómullar-
streng sem veldur óþægindum en
særir ekki til blóðs.
KOLBEINN ÞORSTEINSSON
blaðamaður skrifar: kolbeinn@dv.is
SJÁLFSPÍSLIR PÁFA
Sjálfspíslir kaþólskra má rekja til miðalda. Þær voru hugsaðar sem leið til að hemja holdið og ná stjórn
á tilfinningum og með þeim hætti að öðlast meira svigrúm til að trúa á guð. Samkvæmt nýrri bók
stundaði Jóhannes Páll páfi ll sjálfspíslir og annað meinlæti. Sjálfur sagði hann að sér þætti miður að
líkamleg yfirbót væri ekki stunduð í meiri mæli en raun ber vitni á okkar dögum
Það sem við eigum að horfa
til í þessari tegund
yfirbótar – sem, því
miður, er ekki vanaleg
á okkar tímum – er til-
gangurinn: kærleikur
guðs og að snúa hinum
syndugu.
n Á 13. öld færði róttæk hreyfing kristinna manna, „Flagellants“, hýðingar upp á
nýtt og öfgafyllra stig, en hreyfingin var fordæmd af kaþólsku kirkjunni á 14. öld.
n Sjálfspísl af þessu tagi er algeng á Filippseyjum og á það til að taka á sig
blóðugri mynd en hin táknræna hýðing sem víða er tíðkuð á meðal kaþólikka á
páskaföstunni. Einnig er sjálfspísl stunduð á meðal kaþólskra manna í Suður-Am-
eríku.
n Sumir meðlimir strangra munkareglna, sem og samtakanna Opus Dei, stunda
vægar hýðingar með verkfæri sem búið er til úr bómullarstrengjum með hnútum.
Þeirri svipu er sveiflað ítrekað yfir axlirnar þegar farið er með bænir í einrúmi.
n Á meðal þeirra dýrlinga sem stunduðu sjálfspíslir voru heilagur Frans frá Assisi,
heilög Teresa frá Avila, heilagur Ignatíus frá Loyola, stofnandi Jesúítareglunnar,
móðir Teresa og heilagur Tómas More.
„Flagellants“
Jesús hýddur Málverk
e. William Adolphe
Bouguereau.