Dagblaðið Vísir - DV - 29.01.2010, Page 30

30 FÖSTUDAGUR 29. janúar 2010 HELGARBLAÐ
vestur þremur árum fyrir flóðið og byggt húsið
þá.
MISSTI AÐRA DÓTTUR
Fjölskyldan flutti til Reykjavíkur í október sama
ár og flóðið féll en Guðbrandur segir veruna á
Patreksfirði einnig hafa verið óbærilega vegna
þess að ástæðan fyrir flóðinu hafi verið fram-
kvæmdir bæjarins í gilinu fyrir ofan húsið. „Við
gátum bara ekki verið þarna lengur.“
Guðbrandur segir það víðs fjarri að það sé
aðeins hans skoðun að breytingarnar í gilinu
hafi orsakað að flóðið féll með meiri krafti en
ella á hús hans. Allir fræðiaðilar sem hann hafi
rætt við séu á sama máli og í greinargerð sem
Guðbrandur hefur skrifað um atvikið vitnar
hann meðal annars í orð Guðjóns Petersen, þá-
verandi framkvæmdastjóra Almannavarna rík-
isins, í Helgarpóstinum 10. desember 1987. „Ég
held að menn hafi orðið sammála um að garður
þessi hafi beint flóðinu í ákveðinn farveg.“
Guðbrandur reyndi strax að leita réttar síns
en það gekk illa að hans sögn. „Það var hræði-
legt að þurfa að rifja atburðinn upp aftur og aft-
ur og á þeim tíma var maður bara virkilega illa á
sig kominn andlega. Við höfðum svo einfaldlega
ekki efni á að standa undir öllum málskostnað-
inum því við töpuðum jú öllu í flóðinu.“ Ekki
nóg með að Guðbrandur og fjölskylda hafi ver-
ið illa á sig komin út af flóðinu heldur upplifðu
þau óbærilegan harm enn á ný þegar þau hjón
misstu aðra dóttur árið 1986. Hún lést sama dag
og hún kom í heiminn.
BARÐIST FYRIR GJAFSÓKN
Lengi barðist Guðbrandur fyrir því að fá gjaf-
sókn til þess að leita réttar síns en hann vildi fá
fullt verð fyrir húsið sem og miskabætur fyrir
hvernig hafði verið komið fram við hann og fjöl-
skyldu hans. Eða kannski má segja hvernig ekki
var komið fram við fjölskyldu hans því aðgerða-
leysið var algjört af hálfu yfirvalda hvert sem
komið var.
Það var svo ekki fyrr en mörgum árum eftir
að flóðið féll að Guðbrandur fékk loks gjafsókn,
fyrir tilstilli Ólafs Þ. Guðbjartssonar, þáverandi
dómsmálaráðherra. Guðbrandur höfðaði því
mál gegn Patrekshreppi sem var þingfest í hér-
aðsdómi í september 1991. Rúmum átta árum
eftir atburðina.
„Það voru fengnir tveir sérfræðingar til þess
að fara yfir málið í héraðsdómi og þeir voru með-
dómendur í málinu. Sérmenntaðir og reynslu-
miklir menn um svona mál voru fengnir til þess
að fara á staðinn og kynna sér aðstæður og öll
þau gögn sem voru til á þeim tíma. Þeir komust
báðir að þeirri niðurstöðu að þessi varnargarður
og þær breytingar sem gerðar hefðu verið væru
orsök þess að svona fór hjá okkur.“
Guðbrandur vann málið í héraðsdómi en því
var umsvifalaust áfrýjað til Hæstaréttar. Guð-
brandur tapaði svo málinu í Hæstarétti en hann
segist hafa verið verulega ósáttur við þau vinnu-
brögð sem þar voru viðhöfð. „Mynd dómaranna
þar af þessu máli varð bara allt önnur. Þeir fóru
ekki á staðinn til að kynna sér aðstæður, höfðu
ekki neitt samráð við aðra sérfræðinga að mér
vitandi og hundsuðu því með öllu álit verkfræð-
inganna í héraðsdómi og tóku lögfræðiþekkingu
sína fram yfir sérþekkingu þeirra.“ Guðbrandur
segist ekki geta annað en sett spurningarmerki
við þá niðurstöðu Hæstaréttar að ekki þætti
sannað að varnargarðurinn hefði valdið því að
flóðið féll á hús þeirra af svo miklum krafti þegar
sérfræðingar í slíkum málefnum hafi komist að
annarri niðurstöðu.
„Menn voru bara í einhverri pólitík þarna
í Hæstarétti. Það var ekki verið að skera úr um
nein ágreiningsmál milli okkar og hreppsins.“
GEFST EKKI UPP
„Það var rosalegt áfall að tapa þarna eina ferðina
enn. Þetta fór sérstaklega illa í Vigdísi en ég tók
þessu nú ekki alveg eins illa og neitaði hreinlega
að gefast upp.“ Guðbrandur fór því að kynna sér
hvort og hvernig hann gæti farið með málið fyr-
ir Mannréttindadómstól Evrópu. „Ég náði svo
númeri þar og málið virtist vera tækt en í mars
1994 fékk ég þá niðurstöðu frá dómnum að þeir
sæju ekkert athugavert við niðurstöðu Hæsta-
réttar.“
Guðbrandur segist kenna sjálfum sér að
vissu leyti um það og að hann hafi ekki sent
nægilega mikið af gögnum út. „Hefði ég gert
þetta í dag hefði ég staðið mun betur að þessu
og rökstutt mál mitt mikið betur.“
En þrátt fyrir enn eina höfnunina gafst Guð-
brandur ekki upp. „Ég talaði við þá sérfræðinga
frá Veðurstofunni sem höfðu farið vestur þarna
fjórum dögum eftir flóðið. Sendi þeim bréf út af
þessari túlkun Hæstaréttar að garðurinn hefði
ekki verið orsök þess að flóðið féll á húsið okk-
ar af svo miklum krafti. Þessir sérfræðingar gáfu
þá út sameiginlega yfirlýsingu um það að þessi
garður hefði aukið snjósöfnun, aukið kraft flóðs-
ins og séð til þess að flóðið hefði farið lengra til
austurs. Gögn frá Veðurstofunni um síðasta flóð
sem féll þarna árið 1967 sýndu að það flóð féll
til vesturs og dreifðist yfir aurkeiluna. Þannig að
flóðinu var í raun beint á versta stað. “
Með þessum nýju gögnum frá Veðurstof-
unni fékk Guðbrandur málið tekið upp að nýju í
Hæstarétti. „Ég ákvað að fara í þetta aftur og var
ekkert að ráða mér dýran lögfræðing. Enda var
þetta ekki lögfræði heldur verkfræði. En niður-
staðan var enn sú sama. Þetta var árið 2002.“
GREINDIST MEÐ KRABBAMEIN
Baráttuandi Guðbrands var hins vegar ekki úti.
Hann fór fram á það við Ofanflóðasjóð að gerð
yrði opinber rannsókn á málinu í eitt skipti fyr-
ir öll. „Því var hafnað en mér var vísað á Veð-
urstofuna sem ég hafði reyndar beðið um slíka
rannsókn strax árið 1991 en var hafnað vegna
skorts á upplýsingum. En svo í framhaldinu á
yfirlýsingunni frá veðurfræðingunum var farið
í rannsókn sem var framkvæmd í Noregi. Þær
niðurstöður bentu til þess, eins og allt annað, að
garðurinn hefði verið orsökin.
Það fyrsta sem ég heyrði samt af niðurstöð-
um þessarar rannsóknar var að þær voru kynnt-
ar fyrir bæjarstjórn Vesturbyggðar 11. janúar
2005. Þá fór ég að herja á hreppinn því ég hafði
fengið það skriflegt frá Magnúsi Jóhannessyni,
formanni Ofanflóðasjóðs og ráðuneytisstjóra í
umhverfisráðuneytinu, að ef hreppurinn bæði
þá um að fara í málið þá yrði það gert.“
Loksins sá Guðbrandur vonarglætu eftir
áralanga baráttu en eins og önnur kynni Guð-
brands af stjórnsýslunni höfðu verið tók það
ægilegan tíma og fyrirhöfn að fá hlutina til að
þokast áfram. Guðbrandur hafði þó átt í góð-
um samskiptum við Guðmund Guðlaugsson,
þáverandi bæjarstjóra Vesturbyggðar, og var
hann farinn að vinna í því að málið yrði skoð-
að af Ofanflóðasjóði og umhverfisráðuneytinu.
Sumarið 2005 varð Guðbrandur hins vegar
fyrir miklu bakslagi. „Ég greindist með krabba-
mein í lunga. Sem var mikið áfall þar sem ég
stóð í þessu stappi við Vesturbyggð og málin
loksins að þokast áfram.“ Guðbrandur segist
fyrst þá hafa fundið einhvern vilja frá stjórnsýsl-
unni til að gera eitthvað í málinu.
SENDA SJÁLFUM SÉR BRÉF
Í desember 2005 komst svo niðurstaða í málið
sem Guðbrandi líkaði þó ekki. Þannig að hann
fékk lögfræðing í málið vegna veikinda sinna
og málum miðaði vel áfram þangað til kom að
sveitarstjórnarkosningum 2006. „Þá töpuðu
sjálfstæðismenn meirihlutanum og nýr meiri-
hluti tók við. Þá var þar æðsti prestur Úlfar B.
Thoroddsen en hann var sveitarstjóri á þeim
tíma sem flóðið féll og breytti gilinu á sínum
tíma. Gerði það bara upp á sitt einsdæmi.“
Þá hljóp málið í harðahnút að sögn Guð-
brands. Eftir mikið stapp og eftir að hafa þurft
að skipta þrívegis um lögfræðing vegna þess
að tveir þeirra héldu utan í sérnám fékkst loks-
ins sú lausn að Vesturbyggð myndi greiða Guð-
brandi sex milljónir króna. „Það var búið að
nota öll úrræði og ekki hægt að fara með málið í
þriðja sinn fyrir Hæstarétt. Ég gekk því að þessu
gegn því að ég myndi hreinlega láta hreppinn í
friði. Enda gat ég ekki annað gert. Hreppurinn
var sloppinn af króknum.“
Málinu var hins vegar ekki lokið í augum
Guðbrands. „Þessi samningur var þannig að það
var engin viðurkenning á sekt, hvorki hreppsins
né ríkisins. Ég samdi því þessa greinargerð um
málið þar sem það er tíundað og sendi Svandísi
Svavarsdóttur umhverfisráðherra. Það tók mig
þrjá mánuði að fá fund. Það endaði með því að
ég fékk fund með Hafdísi Gísladóttur, aðstoðar-
manni hennar. Á meðan það tók mig til dæmis
tvær vikur að fá fund með Siv Friðleifsdóttur á
sínum tíma sem vildi allt fyrir mig gera. Eftir það
var þessu erindi mínu svarað. Ekki af Svandísi
heldur af Magnúsi ráðuneytisstjóra og það sagt
að ráðuneytið hefði enga frekari aðkomu að
þessu máli.“
Guðbrandur sætti sig ekki við þá niðurstöðu
og sendi ráðuneytinu annað bréf þar sem hann
benti á stjórnsýslulög þess efnis að þá bæri að
vísa málinu áfram til þess aðila sem það varð-
aði. „Þá var því vísað til Ofanflóðasjóðs þar sem
Magnús, ráðuneytisstjóri, er einnig formaður og
hann er því að senda sjálfum sér bréf.“
Ofanflóðasjóður segist engin lagaleg úrræði
hafa til að takast á við málið en Guðbrandur
neitar enn að gefast upp og minnir enn á stjórn-
sýslulögin, að ef Ofanflóðasjóður telji erindið
ekki eiga heima hjá sér sé honum skylt að vísa
því áfram. „Sem er auðvitað bara ríkislögmaður
sem tekur við öllum bótakröfum á hendur rík-
inu.“
Guðbrandur bíður nú eftir svari vegna þess
en hann hefur einnig verið að skoða þann
möguleika að senda málið aftur fyrir Mannrétt-
indadómstól Evrópu. Þar sem sá möguleiki sé
fyrir hendi komi í ljós að fyrri niðurstaða hafi
ekki verið rétt. „Ef það gengur ekki verð ég að
senda erindi þangað um að það sé hreinlega
ekki til hæfur dómstóll hér á landi til að skera úr
um þetta mál.“
En líf Guðbrands og fjölskyldu hefur ekki
bara verið ein þrautaganga. Árið 1987 eignuðust
þau þriðju dótturina sem hefur vaxið og dafn-
að. Aðspurður hvernig sonum hans tveimur hafi
vegnað eftir flóðið segir Guðbrandur þá góða
menn og kemst ekki hjá því að fella tár þegar
honum verður hugsað til barna sinna og hversu
vænt honum þykir um þau. „Þetta er það verð-
mætasta hjá hverju foreldri. Það eru börnin.“
Þrautseigja Guðbrands er hreint út sagt ótrú-
leg og hefðu flestir fyrir löngu gefið upp von-
ina í baráttu sinni um að réttlætið nái fram að
ganga. „Eins og ég segi má maður bara ekki gef-
ast upp. Þá á maður ekki neitt eftir. Ef maður
missir sjálfsvirðinguna og trúna á réttlætið þá er
ekki mikið eftir.“ Guðbrandur segir líka réttlæt-
iskennd sína hafa verið hvað mestan drifkraft.
„Dóttir mín lét lífið fyrir mistök annarra. Menn
verða bara að viðurkenna það. Ég fer ekki fram á
það að einn eða neinn verði sóttur til saka vegna
þess heldur vil ég bara að kerfið viðurkenni það
svo að við getum klárað þetta mál og haldið
áfram með lífið.
En ég vil líka nota tækifærið til þess að þakka
öllu því góða fólki sem hefur hjálpað okkur.
Þetta hefur ekki bara verið neikvætt. Það er mik-
ið af fólki sem hefur lagt okkur lið og við erum
ævinlega þakklát fyrir það.“
DÓTTIR MÍN LÉT LÍFIÐ FYRIR MISTÖK
ANNARRA. MENN VERÐA
BARA AÐ VIÐURKENNA
ÞAÐ. ÉG FER EKKI FRAM Á
ÞAÐ AÐ EINN EÐA NEINN
VERÐI SÓTTUR TIL SAKA
VEGNA ÞESS HELDUR VIL
ÉG BARA AÐ KERFIÐ VIÐUR-
KENNI ÞAÐ SVO AÐ VIÐ GET-
UM KLÁRAÐ ÞETTA MÁL OG
HALDIÐ ÁFRAM MEÐ LÍFIÐ.
Eins og vatn í rennu
Á myndunum sést hvernig hvernig gamli árfar-
vegurinn úr gilinu hafði verið dýpkaður og graf-
inn niður svo að vatnið færi niður úr gilinu á ein-
um stað (til vinstri í átt að húsi Guðbrands). Í stað
þess að dreifast yfir aurkeiluna fyrir neðan gilið
(hægra megin við árfarveginn). Eins og myndirn-
ar sýna er farvegurinn niður úr gilinu líkur rennu
sem stefnir beint á hús Guðbrands fyrir neðan.
Á myndunum sést hús Guðbrands (bíl lagt þar
fyrir utan) og bílskúr hússins þar sem flóðið lagð-
ist þyngst á, ásamt eldhúsinu sem er þar á horn-
inu. Guðbrandur tekur fram að strax í vikunni eftir
að flóðið skall á hafi verið farið að grafa og vinna
aftur í gilinu, enda mikið upplausnarástand á
staðnum þegar ljóst var hvaða afleiðingar breyt-
ingarnar hefðu haft.
Á myndunum sjást einnig dómendur frá hér-
aðsdómi kynna sér aðstæður á staðnum en Guð-
brandur vann málið fyrir héraðsdómi en tapaði
því tvívegis í Hæstarétti. Dómendur í Hæstarétti
fóru ekki á staðinn til að kynna sér aðstæður.
Dómendur úr héraðsdómi
Skoða gilið við aðalmeðferð
málsins árið 1991.
Beint á húsið Myndirnar
sýna glögglega hvernig
farvegurinn beinir flóðinu
beint á hús Guðbrands.