Dagblaðið Vísir - DV - 28.01.2011, Blaðsíða 16

16 | Úttekt 28.–30. janúar 2011 Helgarblað
HJÁLPUÐU ÍSLENSKUM
VÆNDISKONUM ÚR LANDI
Árlega sækja 30–40 konur viðtöl hjá
Stígamótum vegna reynslu sinn-
ar af vændi eða klámiðnaði. Um
helmingur þeirra er nýjar konur
en hinar fylgja Stígamótum á milli
ára. Nú eru Stígamót að undirbúa
opnun athvarfs fyrir konur sem eru
á leið út úr vændi eða mansali og
segir Guðrún Jónsdóttir talskona
Stígamóta að þar sé gamall draum-
ur að rætast. „Á Íslandi eru kon-
ur sem virkilega þurfa á þessu að
halda. Við höfum lengi vitað um
þessa þörf. Fram að þessu höfum
við þurft að vísa konum á úrræði
sem henta þeim illa.
Hafa flutt konur úr landi
Hún segir erfitt að komast út úr
vændi. „Það er átak. Við vitum af
konum sem hafa nú þegar feng-
ið hjálp en úrræði sérsniðin að
þeirra þörfum hafa ekki verið til.
Það þurfa ekki allar konur að dvelja
í athvarfi þegar þær eru á leið út úr
vændi en það hefur engu að síður
sýnt sig að sumar konur þurfa þess
því leiðin út er löng og ströng. Þess-
ar konur eru þjakaðar af skömm og
sektarkennd. Sumar leita til okk-
ar af því að þær vilja komast út en
finnst þær ekki geta það hjálpar-
laust. Þær eru flæktar í net og þurfa
aðstoð við að slíta sig lausar. Bæði
vegna þess að bransinn dregur þær
alltaf til sín aftur og af því að þær
eru hræddar. Þeim finnst þær ekki
ráða við það að fara út úr þessum
heimi hjálparlaust. Oftar en einu
sinni höfum við aðstoðað íslenskar
konur til þess að fara til útlanda þar
sem þær hafa fengið inni í erlend-
um kvennaathvörfum, þar sem þær
hafa fengið góða aðstoð.
Ég klifa stöðugt á því og segi enn
á ný að klámiðnaðurinn er ekkert
annað en ofbeldi gagnvart konun-
um sem í honum eru. Afleiðing-
arnar af því að hafa flækst í þennan
bransa eru mjög alvarlegar og fylli-
lega sambærilegar þeim sem fylgja
grófu ofbeldi. Þessar konur eru
þjakaðar af skömm, sektarkennd og
lélegri sjálfsmynd. Þeim finnst erf-
itt að lifa með því sem þær hafa gert
og gengið í gegnum. Við höfum séð
konur gefast upp og svipta sig lífi.“
Telja sig annars flokks
Harkan í þessum heimi er mikil
og Guðrún segir að svo hafi það
lengi verið. „Það hefur gjarna ver-
ið búið þannig um hnútana að þeir
sem koma að þessum málum beita
konurnar einhvers konar kúgun,
myndefni eða hótun um að segja
fjölskyldunni þeirra frá því sem þær
hafa gert. Það bítur mjög vel. Eins
hefur það verið notað gegn þeim ef
þær hafa verið í neyslu, stundum fá
þær jafnvel dóp sem hlut af greiðsl-
unni. Það eru margar leiðir fær-
ar til þess að halda þeim niðri og
þær eru notaðar. Í skömminni felst
mikið vald.“ Konur sem hafa stund-
að vændi gera yfirleitt allt sem þær
geta til þess að ekki komist upp um
þær. Enda segir Guðrún að dómar
samfélagsins séu oft mjög harðir
ef upp kemst um þær. „Ég held að
fæstar konur séu tilbúnar til að láta
reyna á skilning samfélagsins. Þær
hafa þá mynd af sjálfum sér að þær
séu annars flokks, öðruvísi en við
hin. Það er myndin sem kaupend-
ur þeirra gefa þeim. Þetta eru alls
konar konur í alls konar félagslegri
stöðu en það felst gríðarlega mik-
il orka í því að ljóstra ekki upp um
þennan hluta lífsins. Þær lifa lang-
oftast tvöföldu lífi þar sem þær nota
fölsk nöfn og gera allt til að koma í
veg fyrir að fjölskylda þeirra eða
vinir viti nokkurn tíma hvað þær
hafa hafst að.“
„Við ætlum að vera í liði með
þessum konum“
Guðrún leggur því mikla áherslu
á að þessar konur fái stuðning.
„Þann stuðning ætlum við að veita.
Við ætlum að vera í liði með þeim.
En oftast er það þannig að samfé-
lagið hefur ekki hugmynd um það
hverjar þær eru. Yfirleitt veit eng-
inn um þennan hluta lífs þeirra
nema kannski við og karlarnir sem
kaupa þær og gera þær út. En þær
sjálfar eru fullar af sjálfsfyrirlitn-
ingu.“ Hún segir að bæði sé um að
ræða íslenskar og erlendar kon-
ur á breiðu aldursbili. Stundum
eru þetta erlendar konur sem hafa
komið til Íslands í tengslum við
klámiðnaðinn og þurfa hjálp við
að komast út og stundum er um ís-
lenskar konur að ræða í fjölbreytt-
um aðstæðum. „Áður fyrr komu
þær oft með gamla aðgöngumið-
ann að Stígamótum, sem er nauðg-
un eða sifjaspell, en sem betur fer
eru þær farnar að koma beinlínis til
þess að ræða vændisreynslu sína.
Það er minni feluleikur í gangi en
áður.
Stundum eru vændismálin
neyslutengd. Konurnar eiga flestar
sameiginlegt að hafa fyrri reynslu
af kynferðisofbeldi og glíma all-
ar við erfiðar afleiðingar. Þær
þurfa langan tíma til þess vinna úr
reynslu sinni.“
Sjálfshjálp fyrir konur sem eru
hættar í vændi
Stígamót eru að gera fleira til þess
að bæta þjónustu við konur á leið
úr vændi. Fyrsti sjálfshjálparhóp-
urinn er að fara af stað fyrir kon-
ur með þessa reynslu. „Þrjár af
starfskonum okkar eru nýkomnar
úr námsferð til Kaupmannahafn-
ar þar sem þær kynntu sér úrræði
fyrir konur í vændi og komu heim
fullar af innblæstri. Við erum þeg-
ar búnar að fylla fyrsta sjálfshjálp-
arhópinn. Þar styðja konur sem
hættar eru í vændi hver aðra við að
takast á við afleiðingarnar.“
Sjálfsstyrking og valdefling
Athvarfið er aftur á móti fyrir kon-
ur sem eru á leið út úr vændi. Enn
er óljóst hve margar konur geti
verið í athvarfinu í einu en Guð-
rún gerir ráð fyrir því að þær geti
verið þar fjórar til sjö saman. „Við
ætlum að hafa það þannig að kon-
ur fái sérherbergi og þann tíma
sem þær þurfa. Síðan ætlum við að
bjóða þeim upp á það sama og við
bjóðum öðrum sem til okkar leita
sjálfsstyrkingu og valdeflingu.
Dorit Otzen frá Kaupmanna-
höfn sem hefur haldið utan um úr-
ræði fyrir konur í vændi í fleiri ára-
tugi ætlar að koma og leggja okkur
lið og leiðbeina okkur þegar við
opnum. Við ætlum að gerum þetta
eins vel og okkur er framast unnt.
Við ætlum að tengja þetta
daglegu starfi Stígamóta og sjá-
um fyrir okkur að manna þjón-
ustuna utan dagvinnutíma með
sjálfboðaliðum. Skotturnar eru
samstarfsvettvangur kvenna sem
tóku höndum saman í kringum
kvennafrídaginn og þær hafa heit-
ið liðsinni. Við munum að sjálf-
sögðu halda þjálfunarnámskeið
fyrir þann hóp og gera kröfur um
virðingu og hæfni. Þetta er kvenna-
samstaða upp á sitt besta.“
n Stígamót skjóta skjólshúsi yfir konur í vændi n Þörfin hefur lengi
verið ljós n Langt og strangt ferli að komast út úr vændi n Óttast for-
dæmingu og gera allt til að fela slóð sína n Gefast upp og svipta sig lífi
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
blaðamaður skrifar ingibjorg@dv.is
Fimm algengar ástæður fyrir því að
karlar kaupi vændi
Sven Axel Månsson, sænskur prófessor
í félagsfræðum, skoðaði af hverju karlar
keyptu konur og nefnir fimm meginástæður
fyrir því.
1. Hugmyndin um skítugu hóruna örvar
manninn kynferðislega.
2. Hugmyndin um annars konar kynhneigð.
Kynferðislegt ergelsi ásamt hugmyndum um
ákveðna tegund kynlífs sem ekki er hægt
að upplifa með konu sem hefur ekki verið
í vændi. Týpísk staðhæfing fyrir menn úr
þessum hópi er: „Konan mín vill ekki prófa
neitt nýtt.“
3. Hugmyndin um hjartahlýju konuna sem mun hugga hann: Týpísk staðhæfing fyrir
menn úr þessum hópi er: „Það eru engar aðrar konur fyrir mig.“ Sem vísar til feimni, ótta,
aldurs, líkamlegrar eða andlegrar vanhæfni.
4. Hugmyndin um kynlíf sem neyslu: Týpísk staðhæfing fyrir menn úr þessum hópi er:
„Þetta er eins og að fara á McDonald‘s …“ Það vísar til þess að þeir hafi þarfir sem þurfi
að svala skyndilega til að „hreinsa hugann“.
5. Hugmyndin um hina tegund konunnar: Týpísk staðhæfing fyrir menn úr þessum hópi
er: „Hún kemur fram við mig eins og karlmanninn sem ég er.“ Það vísar til breytinga í
kynferðislegu sambandi og skorts á kynferðislegu valdi.
Skuggalegar staðreyndir
Í bókinni The Links Between Prostitution
and Sex Trafficking eru teknar saman
niðurstöður ýmissa rannsókna sem
gerðar hafa verið í tengslum við vændi og
mansal. Hér eru nokkrar þeirra:
n Eftirspurnin eftir vændi og annars konar
klámi drífur áfram verslun með konur og
börn. Talið er að um áttatíu prósent þeirra
kvenna og stúlkna sem fluttar eru masali
til Vestur-Evrópu og Bandaríkjanna starfi í
kynlífsbransanum.
n Ransókn frá Kanada sýndi fram á að dánartíðni kvenna í vændi væri 40 prósentum
hærri en annarra.
n Samkvæmt upplýsingum frá Europol hafa hundruð kvenna sem fluttar voru mansali og
barðar til dauða eða verið drepnar með öðrum hætti fundist á ári hverju.
n Áttatíu prósent vændiskvenna verða fyrir ofbeldi, sjötíu prósent þeirra fyrir hótunum og
jafn margar eru gerðar háðar lyfjum svo hægt sé að stjórna þeim, sextíu prósent vændis-
kvenna verða fyrir kynferðislegri árás. Eins er algengt að kaupendur neiti að nota smokk.
„Afleiðingarnar af
því að hafa flækst
í þennan bransa eru mjög
alvarlegar og fyllilega
sambærilegar þem sem
fylgja grófu ofbeldi.
Draumur rætist Stígamót undirbúa nú opnum
athvarfs fyrir konur sem eru á leið út úr vændi eða
mansali. Guðrún Jónsdóttir, talskona Stígamóta, segir
gamlan draum vera að rætast. MYND HEIÐA HELGADÓTTIR