Dagblaðið Vísir - DV - 28.01.2011, Blaðsíða 31

Úttekt | 31Helgarblað 28.–30. janúar 2011
„Það eru um það bil tuttugu ár síðan ég
byrjaði í Al-Anon og þar var þetta orð,
meðvirkni, notað. Það er aftur nýrra
að skynja enga ofneyslu í kringum sig
en finna samt að maður sé meðvirkur.
Mér finnst svo flott að hægt sé að taka
á því. Það eru ekkert allir með virkan
alkóhólista í sinni fjölskyldu, en finna
samt að eitthvað er ekki eins og það á
að vera, það fúnkerar einhvern veginn
ekki rétt.“
Edda segir ekki auðvelt að útskýra
hvernig meðvirkni lýsi sér og þess
vegna sé sniðugt að fara inn á vefi
CoDA eða Al-Anon og lesa sér til um
einkennin.
„Ef fólki líður ekki vel í samskiptum
við alla í kringum sig, innan eðlilegra
marka þó, fer það að leita sér hjálpar.
Ég leitaði mér þó hjálpar vegna alkó-
hólisma í fjölskyldunni. Það er mjög
gott og eiginlega nóg til að byrja með
að viðurkenna vanmátt sinn. Þetta
getur verið vanmáttur gagnvart öllu
mögulegu, í tilfelli alkóhólistans er
það áfengi, en meðvirkir geta verið
vanmáttugir gagnvart fólki og aðstæð-
um. Einhver besta setning sem ég hef
heyrt lengi er að við berum í brjósti
djúpa þrá til að vera alltaf besta hliðin
á sjálfum okkur. Að nýta alla hæfileik-
ana sem við fengum í vöggugjöf.
Þegar ég er meðvirk og skoða mig í
þessu ljósi finn ég að mínir bestu eig-
inleikar njóta sín ekki. Það er margt
sem getur valdið þessu. Meðal annars
að ég læt stjórnast af erfiðum hugsun-
um, fer að ímynda mér allt mögulegt
og búa til að hlutirnir séu öðruvísi en
þeir eru, stressa mig upp af minnsta
tilefni og fyllist gremju gagnvart ein-
hverju sem ég hef enga stjórn á. Þeg-
ar svo er komið þarf ég sannarlega að
staldra við og hugsa minn gang. Þarna
er ég ekki eins og ég get verið best. Nú,
þegar ég þekki mínar bestu hliðar, vil
ég að sjálfsögðu leyfa þeim að njóta
sín.“
Gleymir að vera „normal“
Edda segir tólf spora samtök, af hvaða
tagi sem er, ávísun á sjálfsþekkingu.
„Ég er að til dæmis núna að æfa
mig í heiðarleika gagnvart sjálfri mér.
Að horfast í augu við það þegar ég
stend mig að framkomu sem mér lík-
ar ekki. Þá hjálpar vinnan í tólf spora
kerfinu. Þá viðurkenni ég að ég sé á
rangri braut og geri eitthvað í málun-
um. Það er alltaf hægt að laga aðstæð-
ur. Tólf spora kerfið er eins og viðgerð-
arverkstæði, þar eru tólin sem þarf til
að laga hlutina. Af því að ég er meðvirk
verð ég að fara inn á þetta viðgerðar-
verkstæði reglulega.
Þessa dagana, þegar mér hættir til
að fara í gremjukast vegna þeirra sem
hafa svikið okkur í þjóðfélaginu, þarf
ég að vanda mig sérstaklega. Ég verð
að viðurkenna vanmátt minn og fara
á fund þrisvar í viku til að finna ró og
bestu hliðarnar á sjálfri mér. Þær eru
mun viðkunnanlegri en brestirnir sem
birtast þegar ég er full af gremju.“
Edda segist eiga erfitt með að festa
hönd á hvenær meðvirknin náði tök-
um á henni, en þegar hún lítur til baka
sér hún hvenær viðbrögð hennar hafa
einkennst af meðvirkni. „Ef ég bregst
við í ótta er það meðvirkni og ef ég
bregst við eins og barn eða ungling-
ur er það meðvirkni. Róbert, yngsta
barnið mitt, er svo gjörsamlega laus
við meðvirkni og er svo mikið heiðar-
leg manneskja gagnvart sjálfum sér og
öðrum að hann er stanslaus áminning
fyrir mig. Þessi sjúkdómur, því ég kýs
að kalla þetta sjúkdóm, gerir það að
verkum að maður gleymir mjög hratt
og örugglega að vera „normal“, ef það
er þá eitthvað til sem heitir að vera
„normal“. Þess vegna eru fundirnir
nauðsynlegir og allt lesefnið. Maður
þarf áminningu.“
Ætlar að vera gamalmenni í stuði
Edda segist kannast við öll einkenni
meðvirkninnar. „Ég get verið stjórn-
semisfasisti um leið og ég er óttaslegin
og óörugg. Ég þarf líka að berjast við
vel dulbúna stjórnsemi gagnvart þeim
sem ég elska mest.“
Hún segist líka hafa æft sig mikið í
að fyrirgefa það sem hefur verið gert á
hennar hluta. „Ég get hins vegar ver-
ið full af gremju gagnvart svo mörgu
öðru sem ég hef alls enga stjórn á, eins
og það sem er að gerast í þjóðfélag-
inu okkar. Ég þarf ekki nema taka DV
sem er með fullt af rannsóknarblaða-
mennsku og ég verð ofboðslega reið
út í þann sannleika sem blaðið birtir.
Þess vegna verð ég að taka reglulegt frí
frá lestri dagblaða, frí frá upplýsinga-
flæðinu sem gerir mig vanmáttuga af
reiði án þess ég geti nokkuð gert.“
Á árum áður vissi Edda stundum
ekkert hvernig henni leið. „Af hverju
var ég ofsakát í smá tíma og svo ofsa-
leið kannski seinna sama dag og af
Þarf að fara á „viðgerðar-
verkstæði“ reglulega
Edda Björgvinsdóttir leikkona hefur tilhneigingu til
meðvirkni þótt henni gangi prýðilega að halda henni í skefjum.
Vill skarta sínu besta Edda
Björgvinsdóttir ætlar ekki að láta
brestina ná yfirhöndinni.
„Ég fann að ég var orðin meðvirk
þegar mér var farið að líða ömur-
lega yfir því að vera alltaf í stjórn-
unarhlutverki, alltaf að reyna að
stjórna öðrum, til dæmis alkan-
um í fjölskyldunni eða öðru fólki.
Meðvirkni fyrir mér er vanmáttur,
stjórnsemi og þráhyggja svo eitt-
hvað sé nefnt. Maður steinhætt-
ir að hugsa um hvað sé sjálfum
manni fyrir bestu og er aðallega
að vasast í hvað aðrir gera eða gera
ekki.“
Hvað gerir þú til að viðhalda
batanum?
„Til að öðlast hugarró hætti ég
að hugsa sífellt um aðra og fór að
hlúa að sjálfri mér. Mér gengur það
mjög vel núna, en get það ekki ein.
Ég verð að hlusta á aðra sem eru
meðvirkir, læra af þeim og finna
stuðninginn.“
Valgerður segir enga allsherjar-
lækningu til við meðvirkni.
„Meðvirknin er alltaf til staðar,
en lífið er auðveldara þegar mað-
ur nær tökum á meðvirkninni. Það
verður einfaldara og heilbrigðara.“
Hún segist hafa breyst í sam-
skiptum við annað fólk.
„Ég get ekki gert ráð fyrir að
annað fólk breytist og ætlast ekki
til þess, en viðhorf mín hafa breyst
og þess vegna á ég auðveldara með
samskipti við aðra.“ Valgerður seg-
ir margt í boði fyrir þá sem þjást af
meðvirkni.
„Ég nefni til dæmis tólf spora
samtök og Kjarnakonur. Ég hef
leitað á þessa staði og fengið þá
hjálp sem ég hef þurft. Ég hvet ein-
dregið þá sem þekkja einkennin til
að leita sér aðstoðar, það er óþarfi
að þjást þegar lækningin er til.“
„Mér var farið að líða ömurlega“
Valgerður Jóhannsdóttir, sem vill kalla sig kjarnakonu, hefur þjáðst af meðvirkni
gegnum tíðina, en nú þekkir hún einkennin og reynir að grípa í taumana áður en
meðvirknin nær yfirhöndinni. Það tekst að sjálfsögðu ekki alltaf, en þó oftar en ekki.
Vallý kjarnakona
Leitaði sér hjálpar og
líður miklu betur.
Þessi samtök
bjóða upp á hjálp
Á vef CoDA eru meðal annars
þessar upplýsingar
Ég má búast við breytingum á lífi
mínu ef ég stunda CoDA-prógrammið.
Þegar ég reyni að vinna sporin og fylgja
erfðavenjunum af heiðarleika upplifi
ég eftirfarandi:
n Mér finnst ég loksins vera hluti af
einhverju. Tómleikinn og einmanaleikinn
hverfur.
n Óttinn stjórnar mér ekki lengur. Ég
kemst yfir hann og tileinka mér hugrekki,
heilindi og sjálfsvirðingu í öllu sem ég
tek mér fyrir hendur.
n Ég kynnist nýju frelsi.
n Ég sleppi tökunum af áhyggjum,
sektarkennd og eftirsjá vegna fortíðar
minnar og nútíðar. Ég er nógu meðvituð/
aður til að endurtaka ekki það sem
miður fór.
n Ég kynnist nýjum kærleika og sátt við
mig og aðra. Mér finnst ég raunverulega
verðug/ur ástar, kærleiksrík/ur og
elskuð/aður.
n Ég læri að finnast ég vera jafningi
annarra. Ný, sem og endurnýjuð
sambönd mín, eru öll við jafningja mína.
n Ég get þróað og viðhaldið heilbrigðum
og kærleiksríkum samböndum. Þörfin
til að stjórna öðrum hverfur þegar ég
læri að treysta þeim sem eru traustsins
verðir.
n Ég læri að það er mögulegt að
breytast til hins betra – að verða
kærleiksríkari, nánari öðrum og að geta
veitt stuðning.
n Ég geri mér grein fyrir að ég er einstök
og dýrmæt sköpun.
n Ég þarf ekki lengur að treysta
eingöngu á aðra til að finnast ég
einhvers virði.
n Ég treysti leiðsögn sem ég fæ frá
mínum æðri mætti og fer að trúa á eigin
getu.
n Ég öðlast smám saman æðruleysi,
styrk og andlegan þroska í daglegu lífi
mínu.
engri sérstakri ástæðu. Þetta voru
sveiflur í tilfinningalífinu sem ég gat
ekki skilgreint og það sem var jafnvel
verra, ég vildi ekki gangast við þess-
um tilfinningum. Ég neitaði að gang-
ast við bræði eða öfund. En þannig var
þetta samt. Maður stendur sig stund-
um að verki. Í uppvextinum átti ég að
sýna gleði og þakklæti sem var reynd-
ar ekki erfitt þar sem ég er léttlynd að
eðlisfari, glöð og þakklát. Svo koma
þessar forboðnu tilfinningar sem allir
finna fyrir, maður á ekki að ágirnast,
stela, ljúga eða senda vondar hugs-
anir til einhvers. Þegar meðvirkur ein-
staklingur stendur sig svo að þessum
tilfinningum skrökvar hann að sjálf-
um sér og afneitar þeim. Þess vegna er
svona mikilvægt að vinna í meðvirkn-
inni sinni. Við erum samsett úr kost-
um og brestum og ef meðvirknin nær
yfirhöndinni bólgna brestirnir út og
yfirskyggja alla kostina.“
Edda sýpur hveljur. „Hugsaðu þér
hvað ég yrði illskeytt gamalmenni ef
brestirnir næðu endanlega yfirhönd-
inni? Nei, ég nenni því ómögulega. Ef
ég fæ að eldast ætla ég að vera í góðu
skapi og alltaf í stuði.“