Dagblaðið Vísir - DV - 28.01.2011, Blaðsíða 23

Umræða | 23Helgarblað 28.–30. janúar 2011
dómari við æðsta dómstól þjóðarinn-
ar hefði verið skipaður af ráðherrum
eins og sama stjórnmálaflokksins?
Og þessir ráðherrar hefðu oftar en
einu sinni gengið algjörlega í berhögg
við almenn álit um hæfni umsækj-
enda um dómarastöðurnar? Í dóm-
inn hefðu verið skipaðir nánir vinir
og frændur æðstu valdhafa? Og ýmsir
sem hefðu starfað innan viðkomandi
flokks? Og þar sætu líka menn með
mjög náin tengsl við þann atvinnuveg
sem helst teldi sér ógnað af stjórn-
lagaþingi, og einmitt þeir væru með-
al þeirra dómara sem nú hefðu dæmt
stjórnlagaþingskosninguna ógilda?
Þið fyrirgefið fjórtán sinnum, en
mér finnst bara enginn dónaskapur
að benda á þetta.
Öllum mínum hjartkæru vinum
í Sjálfstæðisflokknum bendi ég bara
á hvílík svívirða þeim þætti það ef
ráðherra Samfylkingar eða Vinstri
grænna hefði skipað hvern einasta
dómara Hæstaréttar og þar sætu
frændur og bridgefélagar Össurar
Skarphéðinssonar eða Steingríms J.
Sigfússonar.
Þeir myndu, trúi ég, hafa orð á því
öðru hvoru.
AFSLÁTTUR AF GÓÐRI
STJÓRNSÝSLU?
En margir aðrir töldu vel að merkja
fráleitt að gagnrýna ákvörðun Hæsta-
réttar á þessum forsendum. Gleði-
bylgja fór að sjálfsögðu um Sjálfstæð-
isflokkinn, sem alltaf hafði verið á
móti því að almenningur fengi með
einhverjum hætti að koma nálægt
samningu nýrrar stjórnarskrár, en
jafnvel utan hans fögnuðu margir úr-
skurði Hæstaréttar.
Því þar væri svo augljóslega ver-
ið að úrskurða í samræmi við hinn
stranga lagabókstaf – og „mikilvægt
að farið sé NÁKVÆMLEGA að lögum,
tala nú ekki um í svona mikilvægum
málum”, eins og það var orðað á einum
stað. Og maður hálfskammaðist sín
fyrir að efast um úrskurð Hæstarétt-
ar. Vildi maður kannski bara fá afslátt
á góðri stjórnsýslu og almennilegri
lögfræði af því óvart var ég eindregið
fylgjandi því að stjórnlagaþingið yrði
háð og hafði m.a.s. verið kosinn á það
í hinum ógildu kosningum?!
Því vissulega efast ég um úrskurð
Hæstaréttar. Ég ítreka enn að Hæsti-
réttur hafði fullan rétt til að fella
þennan úrskurð, en spurningin er aft-
ur á móti: ÞURFTI hann að gera það?
Þar er ég mjög efins. Eins og Eirík-
ur Tómasson og fleiri hafa bent á þá
er í lögum kveðið á um að ógilda skuli
kosningar ef sýnt þyki að einhver hafi
beðið tjón af þeim annmörkum sem á
kosningunum voru. Og hér má skjóta
því að Eiríkur þessi Tómasson hefur í
að minnsta kosti tvígang verið metinn
mun hæfari umsækjandi um hæsta-
réttardómarastöðu en sá sem við-
komandi ráðherra Sjálfstæðisflokks-
ins valdi í það og það skiptið. Hann er
því ekki asni úti í bæ.
ENGINN BEIÐ TJÓN AF
Enginn hefur ennþá sýnt fram á að
neinn hafi beðið tjón af vegna þeirra
annmarka sem voru á stjórnlagaþing-
skosningunni. Og á þá að refsa öllum
þeim fjölda, sem tók þátt í kosning-
unni á heiðarlegan hátt, fyrir mistök
kjörstjórnar og/eða annarra ráða-
manna?
Einhver vildi svara þessu með því
að nefna þetta dæmi: Ef bíll fer yfir á
rauðu ljósi um miðja nótt, og enginn
vegfarandi nálægt, á þá sem sagt ekki
að refsa honum? Bara kasta lögum og
reglum fyrir róða af því enginn beið
tjón af lögbrotinu?
Þetta er ekki mjög gott dæmi. Í
fyrsta lagi var bílstjórinn ekki einn í
bílnum, þetta var býsna stór rúta og
í henni voru allir kjósendur til stjórn-
lagaþings. Eiga þeir og vilji þeirra að
vera einskis metin, af því bílstjórinn
ansaðist til að rjúka yfir á rauðu? Má
ekki refsa bílstjóranum hæfilega, fyr-
ir þetta tiltölulega meinlausa brot, án
þess að svipta hann um leið bílnum
sínum og gera alla farþega hans þar
með strandaglópa?
ÖMURLEG RÉTTARMORÐ
Hæstiréttur hefði sem hægast get-
að farið þá leið að ávíta kjörstjórn og
þess vegna ríkisstjórn og Alþingi mjög
harðlega í úrskurði sínum, en þó leyft
kosningunni að halda gildi sínu –
enda ekki verið sýnt fram á nokkurn
einasta óheiðarleika í framkvæmd
hennar.
En þetta gerði Hæstiréttur ekki.
Hann túlkaði lögin mjög strangt.
Kærendur þurftu ekki að sýna fram
á að einhver hefði beðið tjón af ann-
mörkunum á kosningunni. Allt bara
dæmt ógilt, af því ef til vill hugsanlega
kannski hefðu atkvæði mögulega fall-
ið einhvern veginn öðruvísi ef engir
annmarkar hefðu verið á.
Og enn: Hæstiréttur hafði fulla
heimild til að gera þetta. Ég dreg það
ekki í efa. En ég get ekki hins vegar
fagnað eins og svo margir yfir strang-
leika Hæstaréttar í þessu máli. Mér
hefur iðulega þótt sem Hæstiréttur
sé á þeim mun meiri villigötum sem
hann heldur sér fastar í lagabókstaf
sinn.
Dæmir eftir honum einum, en
ekki anda laganna altso.
Tökum dæmi.
Um 1980 voru framin ömur-
leg réttarmorð á Íslandi þegar hóp-
ur ungs fólks var dæmdur sekur um
að hafa orðið Guðmundi Einarssyni
og Geirfinni Einarssyni að bana. Það
þarf ekkert að fjölyrða mikið meira
um það; allir sem lesa málsskjölin
hljóta að komast að þeirri niðurstöðu
að hvorki rannsókn málsins né með-
ferð þess fyrir dómi stóðust nokkrar
einustu kröfur um sanngirni eða rétt-
læti. Það verður Hæstarétti sem stofn-
un ævarandi hneisa að hafa tekið þátt
í því hneyksli.
MINNI VIRÐING
FYRIR HÆSTARÉTTI
Nú. Rúmum 15 árum síðar tókst
Sævari Ciecielski með næstum ofur-
mannlegu átaki að neyða dómskerfið
til að horfast í augu afglöp sín. Nauð-
ugur viljugur var Hæstiréttur knúinn
til að svara því hvort málið skyldi tekið
upp að nýju. Og þá átti sér stað eigin-
lega ennþá meira hneyksli. Hæstirétt-
ur úrskurðaði að engin efni væru til að
fara að róta í þessu gamla máli.
Ástæðan sem Hæstiréttur hengdi
hatt sinn á var að í lögum er kveðið á
um að ný sönnunargögn þurfi til að
taka mál upp að nýju. Sævar og lög-
maður hans höfðu vissulega fund-
ið ýmis ný gögn, en Hæstiréttur taldi
þau hvergi nærri nægja. Og fyrst þessi
nýju gögn skorti, þá skyldi málið kyrrt
liggja. Það dugði sem sagt ekki að
þarna hafði augljóst réttarmorð átt sér
stað, það dugði ekki að biðja Hæsta-
rétt að lesa málsskjölin þar sem van-
hæfnin og ruglið og bullið beinlínis
lekur af hverri síðu – nei, fyrst þröng
skilyrði til endurupptöku voru ekki til
staðar samkvæmt orðanna hljóðan,
þá skyldi ekkert með málið gert.
Hæstirétti hefði þó verið í lófa lag-
ið að úrskurða hin nýju gögn Sævar
nægja til að taka málið upp aftur, og
rétturinn hefði líka getað úrskurðað
að fyrri dómur hefði einfaldlega verið
svo fjarri góðri dómaframkvæmd að
bara þess vegna væru efni til að taka
málið upp.
En nei, Hæstiréttur gerði það ekki.
Hann túlkaði lögin um endurupptöku
mála svo þröngt sem verða mátti.
Ég verð að viðurkenna að æ síð-
an hef ég borið svolítið minni virð-
ingu fyrir Hæstarétti en ég gerði áður,
og fyrir þeim miklu hugsuðum sem
þar sitja – hvað þá því viðhorfi að
ævinlega sé réttast að túlka lög mjög
þröngt.
HÆSTIRÉTTUR HEFUR AUKIÐ Á
UPPLAUSNINA
Ég vildi alla vega óska að Hæstiréttur
hefði ekki gert það á þriðjudaginn var.
Með því hefur hann bara aukið á upp-
lausnina og úlfúðina og svartsýnina
í samfélaginu og var nú ekki á bæt-
andi. Það var val Hæstaréttar, hann
þurfti ekki að gera það. En hann telur
sig væntanlega ekki mega taka tillit til
ástandsins í samfélaginu þegar hann
fellir sína Salómonsdóma.
En látum svo vera. Þetta er búið og
gert. Það má og á að ræða og gagn-
rýna hina dæmafáu ákvörðun Hæsta-
réttar á málefnalegan hátt, eins og ég
vona að ég hafi nú gert, en fyrst og
fremst verðum við að taka því sem
orðið er, og reyna að láta það ekki
verða að enn einu misklíðarefninu í
samfélaginu. Það var til dæmis öm-
urlegt að horfa upp á viðbrögð stjórn-
málamanna við úrskurði Hæstaréttar.
Í stað þess að menn tækju þessu áfalli
eins og sameiginlegum löðrungi sem
allt stjórnkerfið hefði orðið fyrir, þá
upphófst – og stendur enn yfir – sami
villimannlegi skotgrafahernaðurinn
og í öllum öðrum málum. Sveiattan
Alþingi! Og hafi nokkur minnsti vafi
leikið á um að nauðsynlegt sé að taka
hin mikilvægustu mál (eins og nýja
stjórnarskrá) úr höndum þingsins, þá
voru “umræðurnar” á þingi á þriðju-
daginn var hin endanlega sönnun
þess.
FRAM TIL SIGURS!
Ákvörðun Hæstaréttar verður sögu-
leg og umdeild lengi enn. Sjálfur er ég
ósáttur við hana og verð það áfram,
þótt rétturinn hafi haft lögformlega
heimild til að fella þennan úrskurð.
En honum verður alla vega ekki
breytt, og nú skiptir mestu að þau
öfl sem vilja stjórnlagaþingið feigt fái
ekki að ráða ferðinni.
Því við vitum hvað fyrir þeim vakir,
óbreytt ástand til að maka krókinn á
kostnað okkar allra.
Reynum nú einu sinni að standa
saman, í stað þess að neyta síðustu
kraftanna í skotgröfinni til að rífa
hvert annað á hol. Finnum boðlega
leið upp úr þessu og byrjum að krafla
okkur í átt til mannsæmandi þjóð-
félags. Saman. Það er ekki vonlaust
enn. Eða eins og Hrafn bróðir minn
segir jafnan:
Fram til sigurs!
FRAM TIL SIGURS!
Laugardaginn
29. janúar