Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.2011, Qupperneq 24

„Þetta varð mér ofviða“
Hún flúði í fang konu sem stóð henni
nærri og þekkti vel til alkóhólisma og
lausna við honum. Þær ræddu sam-
an af mikilli hreinskilni og í fyrsta
skipti rann það upp fyrir Guðrúnu
Baldvinu að hún glímdi að öllum lík-
indum við matarfíkn. „Á Reykjalundi
fann ég fyrir miklum vilja fólks til þess
að hjálpa mér og ég hef ekkert á móti
hjáveituaðgerðum á maga. En ég held
að það sé ekki rétta svarið þegar fólk er
að kljást við matarfíkn, ekki frekar en
það væri reynt að tengja fram hjá lif-
ur vegna alkóhólisma. Enginn mann-
legur máttur gat hjálpað mér. Þetta var
mér ofviða og öllum öðrum að því er
virtist.“
Nokkrum hræðilegum klukkutím-
um síðar var hún komin í samband við
konu sem hafði náð tökum á matar-
fíkn í gegnum samtök fólks sem glímdi
við sama vanda. Guðrún Baldvina fór
með henni á fund og hlustaði á fólk
deila reynslu sinni. „Reynsla þeirra var
mjög svipuð reynslu minni. Hugar-
farið var keimlíkt. Þegar ég heyrði tal-
að um skömm og stjórnleysi gagnvart
mat áttaði ég mig á því að ég var mögu-
lega í kringum annað fólk sem var eins
og ég. Því fylgdi mikill léttir.“
Fann fyrir fíkninni
Viku seinna tók Guðrún Baldvina
ákvörðun um að byrja í fráhaldi en gaf
sér þó viku til þess að kveðja fíkniefnið
sitt og gerði það duglega. „Ég sé ekk-
ert eftir því en mér leið mjög illa alla
þessa viku. Ég fann svo vel fyrir fíkn-
inni og því hvað mér leið illa af þessu,
hvað ég var allt annað en frjáls.
Þegar ég ákvað að fara í fráhald
var tilhugsunin skelfileg. Myrkur fyllti
huga minn þegar ég áttaði mig á því
að kolvetnin yrðu tekin frá mér. Ég
hélt að ég væri á leiðinni í fangelsi
og taldi að það væri eina mögulega
lausnin á þessum vanda, þetta væri
endastöðin og ég myndi aldrei líta
glaðan dag framar en ég yrði vonandi
mjó. Ég var hrædd um að verða svöng
og hafa engin úrræði til þess að takast
á við vanlíðanina.
Þegar fráhaldið hófst var upplifun-
in aftur á móti sú að ég væri að stíga
út úr fangelsi frekar en að ég væri að
stíga inn í það.“
Léttist um 67 kíló
Eftir fyrsta daginn í fráhaldi lagðist
Guðrún Baldvina upp í rúm stein-
hissa á því að vera hvorki svöng né í
vanlíðan. Henni leið vel og hafði ver-
ið svo upptekin við að gera allt rétt að
hún hafði ekki einu sinni haft tíma
til að hugsa um mat. „Fyrstu dag-
ana þurfti ég nefnilega að hafa svo-
lítið fyrir því að halda mig við plan-
ið. Hluti af bataferlinu fólst svo í
andlegri vinnu og ég fékk hjálp með
hana.
Ég segi oft að þessi 67 kíló sem ég
missti séu ótrúleg breyting en komist
ekki í hálfkvisti við þyngslin sem ég
hef misst úr huga mínum. Andlegur
bati er ekki eins augljós en hann er
mun meiri þótt það sé ekki hægt að
mæla hann í kílóum. Ég borða í friði
og upplifi frelsi í matarvenjum mín-
um. Ég veit líka að ég er nákvæmlega
eins og ég á að vera og að ég geri það
besta fyrir líkama minn á hverjum
degi þannig að ég upplifi æðruleysi
gagnvart því. Sjálfsmynd mín er líka
mun betri. Ég er hvorki best né verst
heldur alveg í lagi og í jafnvægi. Mér
líður vel með sjálfa mig og það er
eitthvað sem ég hélt að myndi aldrei
gerast. Ég hélt að ég yrði aldrei frjáls.“
Fráhaldinu fylgir frelsi
Fráhaldið fólst í því að vigta hverja
máltíð og taka út fæðuflokka sem
valda fíkn, kolvetnisríka fæðu, hveiti,
sykur, sterkju og þess háttar. „Auð-
vitað koma álagstímar, eins og á
jólunum, þar sem þetta krefst undir-
búnings og fyrirhafnar. En það er ekk-
ert í líkingu við fyrirhöfnina sem fylgdi
neyslunni og orkuna sem fór í niður-
rifshugsanir og vangaveltur á borð við
það hvað ég gæti borðað mikið án þess
að einhver tæki eftir því að ég borðaði
meira en aðrir og annað slíkt.
Eins mótsagnakennt og það hljóm-
ar þá felst stór hluti af frelsinu í því að
fylgja þessum þrönga ramma. En af því
að ég get það ekki ein fæ ég mikla hjálp
við það. Bæði frá félögum mínum og
fjölskyldu og eins frá æðri mætti, sem
ég bauð inn á þetta svið í lífi mínu. Í
raun hef ég fengið ótrúlega mikinn
stuðning því það virðist ekki hvarfla
að neinum að ég geti borðað mér að
meinalausu.
Öll þurfum við að borða nokkrum
sinnum á dag til að næra líkamann og
þegar mataræðið er ekki í lagi er svo
mikið að. Það er til svo mikils að vinna
að þetta sé í lagi. Eftir að hafa upplif-
að mig óeðlilega í svo langan tíma, að
ég ætti ekki heima neins staðar eða
tilheyra umhverfi mínu og uppgötva
svo að enginn myndi líta á mig sem
skrýtna í dag, fatta að ég er bara venju-
leg, er mikið frelsi. Samt er ég ekki
venjuleg því ég er frábrugðin öðrum
þegar það kemur að mat en ég fúnkera
samt með vigt og prógrammi.“
Fitan er bara eitt einkenni
Heilsufarslega stendur hún líka vel.
Þar sem hún léttist um 61 kíló strax
á fyrsta árinu fór hún í blóðprufur til
þess að tékka á prótínstöðu og stein-
efnum. Allt hefur þetta verið í besta
lagi. Líkamleg líðan hefur líka ver-
ið góð. „Í matarfíkninni upplifði ég
líkamlega vanlíðan. Ég var alltaf með
brjóstsviða, meltingarvandamál, fékk
bakverki, verki í hnén og kvíðatengd
einkenni, andþyngsl og hélt að ég væri
að fá hjartaáfall. Þetta er allt farið.“
Oft horfir fólk á þyngdina og talar
um breytingu en mesta breytingin er
andleg. Fitan er bara eitt einkenni á
sjúkdómnum. Mesta breytingin felst
í hugarfarinu gagnvart henni sjálfri.
Lífsstíllinn breyttist líka, hún fór frá
því að vera b-týpa yfir í það að vakna
snemma á morgnana og borða nær-
ingarríkan morgunverð. „Ég borða
hollan og næringarríkan mat og ég nýt
þess. Ég höndla lífið betur, er sterk-
ari á öllum sviðum og hef öðlast áður
óþekkt æðruleysi. Ég er metnaðarfyllri
gagnvart sjálfri mér á góðan og upp-
byggilegri hátt, bjartsýn og jákvæð.“
Heilbrigð samskipti
Það er af sem áður var, hún er ekki
lengur í stöðugu niðurrifi gagnvart
líkama sínum en lítur svo á að hún
sé í lagi og ber virðingu fyrir sjálfri sér
með öllum sínum kostum og göllum.
Um leið urðu samskiptin við aðra heil-
brigðari, ekki síst samskiptin við hitt
kynið. „Áður einkenndust þessi sam-
skipti af slæmri sjálfsmynd og því hvað
ég bar litla virðingu fyrir sjálfri mér.
Ég hugsa að þetta sé það svið sem ég
braut hvað mest á mér á. Og þótt það
sé klisja held ég að það sé rétt að það
sé ekki hægt að elska aðra manneskju
nema maður elski sjálfan sig. Líf mitt
er ekki fullkomið en ég hef úrræði til
þess að takast á við alls kyns aðstæður
á heilbrigðan hátt.“
„Þetta er ég“
Hún fékk að heyra að hún væri hvorki
agalaus né löt. Hún væri hins vegar
með sjúkdóm sem er í senn andlegur
og líkamlegur. Líkami hennar bregst
við á annan hátt við ákveðnum fæðu-
tegundum. Hugur hennar reynir samt
sem áður að nota þessi efni til þess að
deyfa sig. Bati hennar verður því ekki
mældur í kílóum. „Þegar ég horfi á
myndir af mér frá þessum tíma ber ég
virðingu fyrir þessari manneskju, mér
þykir vænt um hana því þetta er ég. Ég
lít ekki á þessar myndir og hugsa um
mig sem feitt svín. Um leið og ég byrj-
aði í fráhaldinu losnaði ég við þessa
tilfinningu að ég væri í raun og veru
ógeðsleg. Aftur á móti tókst mér að
sjá líkama minn sem fórnarlamb sem
lifði þennan sjúkdóm af og það ber að
virða.“
Líkaminn er stríðshetja
Líkaminn er hennar stríðshetja og
hún ber virðingu fyrir honum. „Hann
lifði þetta allt af. Ég er með ör eftir
þetta stríð og það ber að virða. Húð-
in er nokkrum númerið of stór og ég
er með húðslit. Sumt er ekki hægt að
laga. En á fyrsta degi í fráhaldi fann
ég þessa góðu tilfinningu fyrir líkama
mínum.
Hamingjan tengist hugarfarinu.
Hún kemur alltaf innan frá og er í
samhengi við sjálfsmynd mína sem
hefur breyst til hins betra. Ekki af því
að ég hef lést svo mikið, líkami minn
er langt frá því að vera fullkominn,
heldur af því hegðun mín einkennist
af virðingu gagnvart sjálfri mér. Þetta
snýst ekki um það að verða mjó heldur
að geta verið frjáls.“
24 | Úttekt 29. apríl–1. maí 2011 Helgarblað
n „Á Reykjalundi
gerði ég lista sem
átti að hvetja mig
áfram. Þar listaði
ég upp það sem
mig langaði að
gera en gat ekki
gert á meðan ég
var allt of þung. Þetta voru 25 atriði.
Sumt var mjög týpískt, eins og að fara í
klettaklifur, á stefnumót og að eignast
kærasta.
Annað var mjög tragískt, eins og geta
farið á nýja staði án þess að vita hvernig
stólarnir væru. Ég óttaðist að ég kæmist
ekki í stólana eða að þeir myndu ekki
valda mér. Oft stóð ég í veislum því ég
þorði ekki að setjast í stólana. Eins var ég
hrædd við að hitta fólk á kaffihúsum sem
ég hafði ekki farið á áður því ég óttaðist
að stólarnir væru kannski of þröngir til
þess að ég gæti sest í þá. Þetta var mjög
sorglegt og ekki síður heftandi.“
Óttinn við stólana
n „Eitt af því sem ég gerði stundum var
að lesa á þyngdartakmörkin þegar ég
fór í lyftur. Ég held að það sé ekki hægt
að vera of þung fyrir lyftur. En þetta
lýsir því vel hvað ég var aftengd líkams-
ástandi mínu, einn daginn þá fannst mér
ég bara fín og tveimur tímum seinna
var ég á leiðinni í Oprah Winfrey sem
feitasta kona Evrópu.
Ég var ekki í neinum tengslum við
líkama minn og vigtaði mig ekki árum
saman. Það var áfall að komast að því að
ég var orðin rúm 130 kíló en um leið var
það léttir að ég væri ekki orðin 230 kíló.
Mín sýn á sjálfa mig var mjög undarleg,
enda held ég að það sé ekki hægt að lifa
í svona mikilli afneitun án þess að hafa
einhverja tilfinningu fyrir lyginni. Fyrir
vikið verður raunveruleikinn eitthvað
sem ég get ekki treyst.“
Afneitunin Átt þú við matarfíkn að stríða?
Spurningar til að bera kennsl á einkenni matarfíknar
Einkenni fyrri stiga matarfíknar:
Já Nei
1. Notar þú stundum „mat, skyndibita, sælgæti” til að „fylla upp í tómarúm”
þegar þér leiðist eða þú ert einmana?
2. Borðar þú stundum meira en þú ætlaðir þér?
3. Hefur neysla þín á „mat, skyndibita eða sælgæti” aukist á einhvern hátt frá því
fyrir einhverjum mánuðum eða árum?
4. Eyðir þú stundum meiri fjármunum í „mat, skyndibita eða sælgæti” en þú ættir
að gera?
5. Hafa fjölskylda, vinir eða atvinnurekandi verið áhyggjufull vegna áthegðunar
þinnar eða útlits?
6. Gerir þú lítið úr áti þínu með því að segja öðrum að þú sért annaðhvort í átaki
eða á leiðinni í það?
7. Hefur þú beitt þig hörðu og fastað eða fara í stranga megrun til að sýna að þú
hafir stjórn á vandanum?
8. Hefur þú byrjað í eða ætlað að byrja í átaki þrisvar eða oftar á síðast liðnum 6
mánuðum?
9. Heldur þú áfram að borða ákveðna fæðuflokka vegna þeirrar fróunar sem þeir
veita þér, jafnvel þó þú vitir að þeir séu skaðlegir fyrir þig?
10. Hefur þú tilhneigingu til að borða áberandi meira þegar þú ert undir miklu
álagi?
11. Finnst þér að ástæðurnar fyrir ofáti þínu séu vegna þeirra vandamála sem þú
átt við að etja í lífi þínu?
Einkenni seinni stiga matarfíknar:
Já Nei
1. Ert þú smeyk/ur við að breyta um starfsvettvang, vegna þyngdaraukningar,
þyngdartaps eða útlits?
2. Þegar þú takmarkar át þitt, finnur þú þá fyrir einhverju af eftirfarandi;
þunglyndi, höfuðverkjum, skapstyggð, viðkvæmni og/eða svefntruflunum?
3. Átt þú vanda til að halda áfram áti fram eftir kvöldi og stundum snemma
morguns?
4. Álítur þú að ofát og lotuát geti eyðilagt heilsu þína?
5. Er ofnotkun þín á mat og afleiðingar hennar að brjóta niður sjálfsvirðingu þína?
6. Hefur „maki” þinn hótað að yfirgefa þig vegna þess hvernig þú umgengst mat
og hvernig áhrif matur hefur á þig?
7. Ert þú farin/n að skipuleggja lotuát og/eða að fela mat til að borða seinna?
8. Hefur þú löngun í sykraðan, sterkjuríkan (hveiti, kartöflu- maísmjöl, pasta o.fl.)
eða feitan mat oftar en aðrir?
9. Hefur læknirinn þinn tilkynnt þér að „hann geti ekki gert meira fyrir þig”?
10. Eyðir þú svo miklum fjárhæðum í „skyndimat” að það er orðið að vandamáli í
lífi þínu?
Niðurstöður:
n Ef þú hefur svarað 3 spurningum játandi, þá gætir þú átt við matarfíkn að stríða, en
ert sennilega á byrjunarstigi í sjúkdómnum.
n Ef þú hefur svarað 6 eða fleiri spurningum játandi, þá bendir allt til að matarfíkn sé
vandi í þínu lífi og við mælum með að þú leitir þér hjálpar.
Það er til lausn
OA - oa.is
Kerfi OA til bata er byggt á sams konar kerfi og kerfi AA-samtakanna. Við notum tólf
reynsluspor þeirra og tólf erfðavenjur. Við erum ekki klúbbur megrunaraðferða eða
hitaeiningatalninga. Við temjum okkur fráhald frá ofátinu og með tímanum minnkar
mataráhuginn að mun og yfirgefur okkur alveg í sumum tilfellum.
GSA - gsa.is
GSA er félagsskapur fólks sem hefur fengið lausn á vandamálum sínum tengdum mat.
GSA-samtökin byggja á Gráu síðunni og 12 spora kerfi AA-samtakanna til að ná og við-
halda svokölluðu fráhaldi frá vanda sínum.
MFM, Matarfíknimiðstöðin - matarfíkn.is
Einstaklingsmiðuð meðferð hjá MFM matarfíknarmiðstöðinni innifelur fræðslu um
offitu, matar- og eða sykurfíkn og átraskanir; orsakir og afleiðingar, ráðgjöf og kynningu
á leiðum til lausna, meðal annars 12 spora bataleiðinni, meðferð og stuðning í með-
ferðarhópum og einstaklingsviðtölum, leiðbeiningu um breytt mataræði og stuðning við
fráhald og matreiðslunámskeið þar sem fólk lærir að elda fyrir nýjan lífsstíl.
M
y
N
d
S
iG
tr
y
G
G
u
r
A
r
i
„Ef ég átti erf-
iðan dag þá átti
ég þetta skilið, ef ég átti
góðan dag gat ég hald-
ið upp á það og meira
að segja þegar dagurinn
var bara venjulegur og
óspennandi kryddaði ég
tilveruna með þessu.