Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.2011, Síða 33

Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.2011, Síða 33
Viðtal | 33Helgarblað 29. apríl–1. maí 2011 G uðfríður Lilja Grétarsdóttir er oddviti VG í Suðvesturkjördæmi. Hún verð- ur fertug á næsta ári, býr með Stein- unni Blöndal og saman eiga þau tvö ung börn. Faðir hennar Grétar Áss Sigurðsson var viðskiptafræðingur en móðir hennar Sig- rún Andrewsdóttir grunnskólakennari. Hún er fædd og uppalin í Reykjavík en hefur teng- ingar út á land. „Ég er ein fjögurra systkina og ættuð úr Dölunum, Húnavatnssýslu og vest- an af fjörðum. Ég er ánægð með að eiga ræt- ur á landsbyggðinni,“ segir Guðfríður Lilja og dreypir á kaffibolla. „Ég átti góða barnæsku í Breiðholtinu. Það er alltaf verið að setja mig í einhverja órólega deild núna en ég var sérlega rólegt barn, gerði allt sem ég átti að gera, fékk tíu í öllu og átti mér heilbrigð áhugamál. Þegar ég lít til baka var ég örugglega einum of mikið fyrirmyndarbarn.“ Börnin náðu ekki að kynnast afa Guðfríður missti föður sinn fyrir fjórum mán- uðum. „Það eru auðvitað vatnaskil í lífi hvers einstaklings þegar foreldri manns deyr. Pabbi veiktist af krabbameini þegar ég var ellefu ára gömul og alltaf síðan þá veiktist hann með reglulegu millibili. Hann fékk fjögur mismun- andi krabbamein um ævina þannig að inni á milli hélt maður oft að pabbi væri að deyja. Núna var pabbi búinn að vera lengi veikur en einhvern veginn hélt maður að hann væri ódauðlegur, hann var ótrúlega sterkur,“ segir Guðfríður Lilja og starir út um gluggann. Hún segir söknuðinn ekki síst vera þann að börn- in hennar fái ekki lengur að eiga afa, en hinn afinn, Haraldur Blöndal, lést fyrir nokkrum árum. „En börnin verða samt ekki alveg afalaus því að við höfum nú samið við yndislegan frænda, Svein Guðmundsson sem ætlar að vera afi. Þau eiga því frændafa,“ segir hún og hlær við. Henni finnst mikilvægt að börn upplifi það að tala við sér eldra fólk. „Við tölum oft nú á tím- um eins og við séum sögu- og fortíðarlaus. Eitt af því sem ég held að hjálpi okkur að komast í gegnum lífið er að tengjast þessum þráðum sögunnar. Það gerum við meðal annars með því að kynslóðir tala saman og halda áfram að læra hver af annarri. Kynslóð ömmu og afa er kynslóð sem getur sagt manni frá margfalt meiri þrengingum en við erum að upplifa í dag. Það er því þessi tenging við fortíðina sem ég held að sé einstaklingum og samfélögum mikilvæg til að halda bjartsýn áfram veginn.“ Svo margt sem má læra af skákinni Guðfríður Lilja hóf kornung ástarsamband við hinn fallega leik skák. Aðeins fimm ára var hún búin að læra mannganginn og áður en yfir lauk varð hún yngsti Íslandsmeistari kvenna í sögunni, aðeins þrettán ára gömul. Hún vann Íslandsmeistaratitilinn ellefu sinnum, varð alþjóðlegur meistari og var forseti Skáksam- bands Íslands og forseti Skáksambands Norð- urlanda. „Það var amma mín sem ég er skírð í höfuðið á, Guðfríður Lilja Benediktsdóttir, sem kenndi mér mannganginn. Hún hafði ofsa- lega gaman af því að tefla og smitaði fyrst föður minn og svo mig og okkur systkinin. Það voru ómetanlegar stundir á sunnudögum þegar ég fékk að tefla við ömmu. Amma var sókndjörf og frumleg og skákin var hluti af okkar sam- ræðum, það eru mikil tjáskipti sem fara fram þegar þú ert að tefla,“ segir hún. Að ræða við Guðfríði Lilju um skák er ein- stakt. Hún lifir sig inn í hvert orð og lítur á skák- ina sem eins konar þerapíu fyrir lífið á 64 reit- um. „Það er alveg ótalmargt sem við getum lært af skákinni,“ segir hún. „Fyrst og fremst að þú átt alltaf einhvern leik. Annað sem maður lærir er að maður er alltaf að gera mistök, alveg endalaust. Kúnstin er að geta tekist á við mis- tökin. Er maður alltaf að horfa til baka, fastur í fortíðinni eða hefur maður kraft og styrk til að hefja sig yfir það sem er að baki? Lykilatrið- ið er að horfa á stöðuna sem er á borðinu og sjá sóknarfærin jafnvel þegar allt virðist glatað. Svo er það náttúrulega það að allir taflmenn- irnir verða að vinna saman þótt hver og einn hafi sína hæfileika. Það allra mikilvægasta er hins vegar að gefast ekki upp, sama hvernig vindar blása.“ Stelpur hræddar við „nördatal“ Það voru eldri bræður Guðfríðar Lilju sem drógu hana á fyrstu æfingarnar hjá Taflfélagi Reykjavíkur áður en hún fór síðar að keppa og vinna mót. Þar var hún oft eina stelpan. „Skák hefur í gegnum tíðina verið yfirgnæfandi karla- sport,“ segir hún. „Það var því reynsla og lær- dómur út af fyrir sig að hafa ekki gefist upp þrátt fyrir að vera eina stelpan. Mér var allt- af umhugað um að fá fleiri stelpur í skákina og hugsa vel um þær. Stelpur eiga það til að heltast fyrr úr lestinni. Á unglingsárunum fer meðal annars að heyrast alls konar „nördatal“ og annað sem getur dregið úr viljanum til að mæta þó svo að stelpur hafi áhuga og séu efni- legar,“ segir Guðfríður Lilja, sem hélt á sínum tíma námskeið og kennslustundir fyrir stelp- ur upp á sitt einsdæmi. Skrifaði hún stelpum persónuleg bréf og hvatti þær til að mæta. Guðfríður Lilja bjó erlendis í nær tíu ár eft- ir að hún lauk menntaskóla en kom aftur heim um aldamótin 2000 og þá var ástæðan skák- tengd. „Á þessum tíma hafði ólympíusveit kvenna í skák ekki verið send út að keppa í sextán ár. Ég vildi ekki láta það gerast aftur. Ég ásamt öðru góðu fólki kom því í gegn að sent var lið og síðan þá hefur kvennalandslið Ís- lands í skák vaxið og dafnað. Í dag eigum við öflugri hóp ungra skákkvenna en nokkru sinni áður. Þetta var allt alveg ótrúlega mikil vinna sem tók mikinn tíma en það var mjög gefandi að sjá hvernig hægt er að breyta hlutunum og koma góðu til leiðar,“ segir hún. Amma alltaf mesti snillingurinn Nám lá alltaf vel fyrir Guðfríði Lilju. Hún fór sem skiptinemi til Bandaríkjanna sautján ára gömul og kennarar hennar úti hvöttu hana óspart til að sækja um í bandarískum háskól- um. Hún kom þó aftur heim, kláraði stúdent- inn og fór síðan út að læra. Skólinn sem varð fyrir valinu var ekki af lakara taginu, sjálfur Harvard. Þaðan lauk hún BA-prófi í sagnfræði og stjórnmálafræði og síðar meir kláraði hún MA-próf í heimspeki frá Cambridge-háskólan- um á Englandi. „Maður lærir mest í lífinu sjálfu en ekki í skóla, prófgráða er ekki það sama og mennt- un“ segir Guðfríður þó. „Áhugaverðasta fólkið sem maður hittir er einfaldlega fólk sem hefur margþætta lífsreynslu og hefur upplifað hluti. Úti kynntist ég auðvitað mögnuðum prófess- orum og ótrúlega hæfileikaríku ungu fólki sem kom alls staðar að úr heiminum. Eftirminnileg- asti snillingurinn í mínu lífi verður samt alltaf amma mín. Það eru allir einstaklingar snilling- ar á sinn hátt því allir hafa eitthvað fallegt að gefa. Úti var ég virk á mörgum ólíkum sviðum. Ég fór meðal annars vikulega í fátækrahverfi og reyndi að kenna börnum skák og innflytjend- um ensku. Þar sá ég hvað yndislegir og frábærir krakkar eru settir í hræðilega erfiðar aðstæður, alveg ömurlegar. Misskiptingin slær mann svo rosalega. Allt þetta hafði áhrif á mig og mótaði mig sem unga konu,“ segir Guðfríður Lilja. Vill ekki draga í dilka Sé eitthvað sem Guðfríði Lilju leiðist er það þegar fólk er dregið í dilka. Henni finnst opin- ber umræða oft á miklum villigötum og talar um fyrirframgefnar einfaldanir sem svo mörgu sé þröngvað í. Þegar talið berst að Evrópusam- bandinu lýsir hún meðal annars skoðunum sínum á þessari þröngsýni. „Það er svo rík til- hneiging hjá okkur að setja fólk á þröngan bás. Ef maður er Evrópusambandssinni þá er mað- ur víst þessi svaka heimsborgari en ef maður er gegn ESB þá er maður ekkert annað en ein- angrunarsinni og smáborgari. Mér finnst alveg með ólíkindum hvernig þessar línur eru dregn- ar upp og hvernig þær koma í veg fyrir opna og málefnalega umræðu,“ segir Guðfríður Lilja sem er sjálf andstæðingur aðildar Íslands að ESB þó að hún hafi verið iðin við að skoða heiminn og upplifa mismunandi menningar- heima. „Ég ber til að mynda mikla virðingu fyr- ir ónefndum bónda á Austfjörðum sem aldrei kemur til Reykjavíkur en ræktar vel sinn garð. Mér finnst hann áhugaverður heimsborg- ari. Það er nefnilega þannig að mannsandinn getur verið svo óendanlega frjáls og víðsýnn þótt líkaminn sitji á sama stað. Við verðum að brjóta niður þessa múra klisjunnar sem verið er að reyna að negla alla í.“ Guðfríður Lilja fær sér kaffisopa og segir svo sposk á svip: „Svo ganga sumir um með þá grillu í höfðinu að vinstra fólk sé miklu betri manneskjur en þeir sem eru til hægri. Það er mikill misskilningur. Hjartalag fer ekki eftir pólitískum skoðunum.“ Ætlaði aldrei í pólitík „Minnstu ekki á það ógrátandi,“ segir Guðfríður Lilja og skellihlær aðspurð hvernig hún leiddist út í pólitík. „Ég ætlaði mér aldrei að koma ná- lægt pólitík. Ég hafði engan metnað í þá áttina. Mig hefur alltaf langað til að skrifa og hver veit nema að það komi að því í ellinni, það virð- ist bara alltaf eitthvað flækjast fyrir á leiðinni. Við komuna heim var ég ráðin inn á alþjóða- svið Alþingis sem sérfræðingur og þar vann ég að ýmsum góðum málum. Ástæðan fyrir því að ég leiddist út í pólitík er að mér mislíkaði það sem ég sá í íslensku samfélagi. Ég hafði alltaf þráð að eignast barn og verða mamma löngu áður en ég fékk mínar himnasendingar tvær. Ég spurði sjálfa mig hvort ég vildi virkilega að börnin mín myndu alast upp í þessu samfé- lagi,“ segir Guðfríður Lilja sem bauð sig fram í prófkjöri Vinstri grænna árið 2006 og vann stórsigur. Hún hefði samkvæmt kosningu átt að fara beint inn í öruggt sæti í Reykjavík en flokkurinn sendi hana í annað sætið í Suðvest- urkjördæmi sem þá var afar erfitt svæði póli- tískt hjá Vinstri grænum. Hún var svo kosin inn á Alþingi í kosningunum 2009 og í dag er hún oddviti Suðvesturkjördæmis með flest atkvæði á bak við sig af öllum þingmönnum VG. En af hverju Vinstri græn? „Ég var búin að fylgjast með baráttu Vinstri grænna og fannst þau ötul og hugrökk. Þegar allir voru að taka þátt í ruglinu í góðærinu voru þau hluti af hrópandanum í eyðimörkinni. Mig langaði til að hjálpa til. Þetta var og er málstaðurinn sem við eigum að berjast fyrir,“ segir hún Valkostirnir tveir: Gera eitthvað í mál- unum eða flytja „Virðingarleysið gagnvart íslenskri náttúru og hin taumlausa gróðafíkn góðærisins fannst mér ömurleg og mér fannst ég ekki bara getað setið hjá,“ segir Guðfríður Lilja um leið hennar inn á Alþingi. „Ég var farin að skrifa pistla og tala um þetta og fannst að það væri verið að ræna íslensku samfélagi. Mér fannst dapur- legt að sjá tímarit framhaldsskólanna þar sem forsíðurnar skörtuðu útrásarvíkingunum. Áttu þetta að verða fyrirmyndir barnanna minna? Annað hvort myndi ég reyna að gera eitthvað í málunum eða ég myndi bara flytja. Ég gæti flutt hvert sem er og ég held að ég ætti ekki í vandræðum með að fá mér vinnu erlendis. Það varð úr að reyna að gera eitthvað í þessu til að búa til betra Ísland og reyna líka að skila aðeins til baka öllu því sem þetta samfélag hefur gefið mér,“ segir hún og heldur áfram: Hamingjuríkir en erfiðir tímar „Ég lít svo á að þessi ríkisstjórn sé sú eina þar sem enn er von um að við framfylgjum til framtíðar ábyrgri stefnu í umhverfismálum og róttækri stefnu í auðlindamálum í þágu almennings. Hamingjusöm með Harald Guðfríður heldur hér á syni sínum, Haraldi Áss, er þau rölta upp tröppur Fríkirkjunnar til að fagna breyttum hjúskaparlögum fyrir samkynhneigða. Þarna er hún einnig ólétt að dóttur sinni, Sveindísi Eir. mynd VilHelm „Þetta hefur verið sérstakur tími í lífi mínu því ég er búin að eignast tvö börn, börn sem ég hef beðið eftir allt mitt líf.

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.