Dagblaðið Vísir - DV - 15.07.2011, Blaðsíða 18

18 | Fréttir 15.–17. júlí 2011 Helgarblað
S
kiptar skoðanir eru um
skuldastöðu hins opinbera.
Sumir halda því fram að
skuldir ríkissjóðs séu við-
ráðanlegar og að Ísland sé í
betri málum en mörg önnur ríki sem
nú glíma við himinháar opinberar
skuldir. Ber þá helst að nefna lönd
eins og Bandaríkin, Belgíu, Bretland,
Írland, Ítalíu, Grikkland, Portúgal og
Spán.
Þegar útistandandi skuldir ís-
lenska ríkisins eru skoðaðar kemur í
ljós að þær hafa nærri fimmfaldast á
rúmum þremur árum frá því í janúar
árið 2008. Þá voru skuldir ríkissjóðs
rétt um 300 milljarðar króna en í dag
eru þær komnar yfir 1.400 milljarða
króna. Fyrir sama tímabil hafa tekjur
ríkissjóðs hins vegar staðið í stað og
nú nýlega bárust fregnir af því að
tekjurnar árið 2011 yrðu jafnvel lægri
en árið 2007 þegar skuldir ríkissjóðs
voru nærri fimm sinnum lægri.
Ef þetta er sett í samhengi við ís-
lensk heimili sem mörg hver hafa
samið um 110 prósenta veðhlutfall
á fasteignalánum sínum hlýtur 465
prósenta hækkun á skuldum ríkis-
sjóðs að kalla á skuldaleiðréttingu.
Að minnsta kosti myndu fá fyrirtæki
fá að starfa áfram í óbreyttri mynd
ef tekjur þeirra myndu standa í stað
en skuldir nærri fimmfaldast. Og er
ríkissjóður ekki einmitt sameiginlegt
fyrirtæki okkar allra?
Alltof hár vaxtakostnaður
Haraldur Líndal Haraldsson, hag-
fræðingur skrifaði greinina „Er land-
ið að rísa?“ fyrir Hagsmunasamtök
heimilanna og birtist hún í Morgun-
blaðinu nú nýverið. Þar sagðist hann
meðal annars eiga erfitt með að gera
sér grein fyrir því hvernig ríkissjóður
ætlaði sér að greiða niður allar nú-
verandi skuldir sínar, hvað þá ef bætt
yrði við þær.
Samkvæmt núverandi fjárlögum
er gert ráð fyrir að ríkissjóður greiði
um 74 milljarða króna í vaxtagjöld
á árinu 2011. Tekin verði löng lán
fyrir 267 milljónum króna sem fjár-
mögnuð verði með erlendri lántöku.
Nú nýverið fór Seðlabankinn í út-
gáfu á skuldabréfi í Bandaríkjunum
upp á einn milljarð dollara eða um
115 milljarða króna. Ríkissjóður ger-
ir síðan ráð fyrir að afborganir lána
nemi 235 milljörðum króna.
„Ég hef verið þeirrar skoðunar og
kom þeirri skoðun á framfæri þeg-
ar í byrjun árs 2009, að skuldir ríkis-
sjóðs væru orðnar það miklar, að það
væri ekki hægt að bæta við þær. Það
hefur ekkert komið fram sem sýnir
að annað hafi verið mögulegt. Menn
verða að hafa það í huga að núna er
einungis verið að glíma við vaxtaút-
gjöld. Það er verið að reyna að ná
jöfnuði á ríkisútgjöld einungis með
því að eiga fyrir vöxtum. Síðan þarf
ríkið líka að eiga fyrir afborgunum
lána þegar fram í sækir.
Eins og staðan er núna virðast
áætlanir stjórnvalda um ríkisútgjöld
ekki ætla að ganga eftir. Halli ríkis-
sjóðs á þessu ári virðist ætla að verða
meiri en 37 milljarðar króna, eins og
gert var ráð fyrir í fjárlögum. Til þess
að ná hallanum niður hefur ríkis-
sjóður verið að auka álögur á fyrir-
tæki og einstaklinga alveg gríðar-
lega. Það held ég að sé nú farið að
virka öfugt. Spurningin er líka alltaf
sú hversu langt stjórnvöld eru tilbú-
in að ganga í því að skerða þjónustu
sína, eða með öðrum orðum vel-
ferðarkerfið,“ segir Haraldur Líndal í
samtali við DV.
Hann tekur dæmi um það að á
árinu 2011 sé gert ráð fyrir því að
vaxtaútgjöld ríkissjóðs verði nærri 80
milljarðar króna sem nemur um 20
prósentum af tekjum ríkissjóðs sam-
kvæmt fjárlögum.
„Það virðist ekki koma til greina
að ná vaxtaútgjöldum ríkissjóðs nið-
ur með viðræðum eða samningum
við kröfuhafa,“ segir hann. Það skipti
ekki máli þótt mikið af skuldunum
hafi safnast upp eftir bankahrunið
sem skall á haustið 2008.
„Það er alltaf hægt að semja við
kröfuhafa. Þegar ríkissjóður er kom-
inn í þá stöðu að hann getur ekki
staðið við sínar skuldbindingar þá
eiga stjórnvöld að semja við kröfu-
hafa sína,“ segir Haraldur.
„Ég hefði ætlað að miðað við
stöðu ríkissjóðs þyrfti ríkið að semja
um skuldir sínar við lánardrottna.
Ríkissjóður er mjög skuldsettur. Þótt
öðru hafi verið haldið að fólki þá
hafa skuldir hans verið að aukast. Ef
það er ætlunin núna að skera niður
í öllum rekstri ríkisins til þess að ná
hallalausum fjárlögum þá liggur það
fyrir að allt annað en vaxtakostnaður
í útgjaldaliðnum verður skorið niður.
Maður hefði talið það ómaksins
virði að athuga hvort ekki væri hægt
að semja við lánardrottna um ein-
hverjar breytingar á lánskjörum eða
afskriftir skulda í stað þess að hækka
skatta upp úr öllu valdi og höggva til-
viljanakennt í grunn velferðarþjón-
ustunnar. Verklag ríkisstjórnar mun
því miður á endanum hafa þveröfug
áhrif en ætlað er,“ segir Kristján Þór
Júlíusson, fulltrúi Sjálfstæðisflokks-
ins í fjárlaganefnd Alþingis, í samtali
við DV.
Hverjir eru kröfuhafar ríkisins?
Samkvæmt yfirliti frá Lánamálum
ríkisins námu skuldir ríkissjóðs um
1.430 milljörðum króna í lok júní
2011. Ef efnahagsreikningur íslensku
lífeyrissjóðanna er skoðaður kemur
í ljós að þeir eiga um 200 milljarða
króna í formi ríkisskuldabréfa. Er-
lendar skuldir ríkissjóðs nema síðan
tæplega 400 milljörðum króna. Har-
aldur segir erfitt að gera sér grein fyr-
ir því hverjir hinir kröfuhafarnir séu
sem eigi þá rúmlega 800 milljarða
króna.
„Væntanlega er einhver hluti
þeirra innlendir fjárfestar sem sjá
fáa betri fjárfestingarkosti í dag. Hins
vegar er það athyglisvert ef lífeyris-
sjóðirnir hafa ekki verið tilbúnir til
að kaupa meira af skuldabréfum
ríkisins, ef þetta er rétt, og segir þá
nokkuð um það hvernig þeir meta
ríkisskuldabréf sem fjárfestingar-
kost,“ segir hann.
Þess skal þó getið að lífeyris-
sjóðirnir eiga einnig um 80 millj-
arða króna í blönduðum innlend-
um verðbréfasjóðum sem að hluta
til fjárfestu í íslenskum ríkisskulda-
bréfum.
Haraldur segir líka umhugsunar-
vert hvert þeir peningar fara sem rík-
issjóður hefur verið að taka að láni
eftir hrun. Þeir hafi farið í allt ann-
að en að reka ríkissjóð. „Mér finnst
það vanta meira inn í umræðuna af
hverju ríkið hefur verið að taka þessi
lán. Það spyr enginn um það.“
Komnir langt fram úr fjárlögum
Kristján Þór Júlíusson er einn þeirra
sem hefur hvað harðast gagnrýnt
áætlanir stjórnvalda í ríkisfjármálum.
Nú nýlega var tilkynnt um afkomu rík-
issjóðs fyrir fyrstu fimm mánuði árs-
ins. Þar kom fram að tekjuhalli ríkis-
sjóðs væri þegar kominn í 27 milljarða
króna á fyrstu fimm mánuðum ársins
en núverandi fjárlög gera ráð fyrir 37
milljarða króna halla fyrir allt árið.
Töldu þingmenn Sjálfstæðis-
flokks og Framsóknarflokks að inn
í afkomu ríkissjóðs vantaði nokkra
OPINBERAR SKULDIR HAFA
FIMMFALDAST FRÁ 2008
n Skuldir hins opinbera hafa aukist úr 300 milljörðum í upphafi árs 2008 í 1.430 milljarða króna n Haraldur Líndal Haraldsson hagfræðingur segir lántöku ekki notaða til reksturs ríkissjóðs
Annas Sigmundsson
blaðamaður skrifar as@dv.is
Skuldum vafin þjóð Skuldir hins opinbera hafa aukist úr 300 milljörðum í ársbyrjun 2008 í 1.430 milljarða.
Hugsa um erlenda fjármagnseig-
endur Að mati Kristjáns Þórs Júlíussonar,
fulltrúa Sjálfstæðisflokksins í fjárlaga-
nefnd, mun ríkisstjórnin að óbreyttu skipa
hagsmunum erlendra eigenda fjármála-
fyrirtækja framar hagsmunum íslenskra
heimila og fyrirtækja.
„Eins og staðan
er núna virðast
áætlanir stjórnvalda um
ríkisútgjöld ekki ætla að
ganga eftir.
Úttekt