Fréttatíminn - 27.11.2015, Blaðsíða 32

Ég er snillingur í mótbyr
Margréti Pálu Ólafsdóttur hefur alltaf verið illa við manngerðar
girðingar. Hún hefur varið ævinni í að brjóta þær niður, sama
hvort það er á sviði verkalýðsbaráttu, mannréttinda eða mennta-
mála. Það kemur því kannski ekki á óvart að hún hefur komið
sér vel fyrir utan við Reykjavík þar sem engar girðingar hefta
útsýnið. Það gerir hún líka til að sækja í náttúruna og ræturnar,
sveitina þar sem hún átti kærleiksríka en oft á tíðum erfiða
æsku. Eftir að hafa fullorðnast, með hjálp kaffidrykkju, reykinga,
brennivíns og kynlífs, fann Magga Pála hilluna sína þegar hún sá
að umönnun barna getur breytt heiminum til hins betra. Blaða-
maður hitti uppeldisfrumkvöðulinn Möggu Pálu til að ræða
nýútkomna bók hennar, Gleðilegt uppeldi – góðir foreldrar, en
samtalið komst samt aldrei almennilega að bókinni sjálfri.
M argrét Pála Ólafsdóttir, eða Magga Pála, tekur á móti blaðamanni á pall-
inum við sumarhúsið sitt þar sem
hún ver flestum sínum stundum. Af
pallinum er útsýni yfir spegilslétt
Hafravatnið og borgina sem teygir
sig langleiðina að vatninu. Það vefst
ekki fyrir neinum sem inn á heimili
Möggu Pálu stígur hvar ræturnar
liggja. Myndir Stórvals af hestum,
kindum og Herðubreið er það fyrsta
sem blasir við en hvert sem litið er
má sjá íslenska náttúru í aðalhlut-
verki. „Mestu mótunarár mín eru
uppi á fjöllum, þar sem er óendan-
legt opið rými og frelsi,“ segir
Magga Pála sem ólst upp á einum
afskekktasta bæ landsins, á Hóls-
fjöllum í Fjallahreppi. „Ég nærist
á nálægð við ósnortna náttúru og
trúlega er það af því að ég er alltaf
sveitastelpa í grunninn. Ég þrífst
þar sem ég er ekki lokuð inni á bak
við manngerðar girðingar og kerfi.
Ég hef haldið því fram í mörg ár að
girðingar hafi áhrif á andlega út-
komu einstaklinga og heilaþroska,
þess vegna ættum við alltaf að
reyna að hafa leik- og grunnskóla
þar sem er næg náttúra og ósnortið
umhverfi. Síbreytileg náttúran kall-
ar á nýjar hugmyndir og eykur víð-
sýni,“ segir Magga Pála af svo mik-
illi sannfæringu að það er ekki hægt
annað en að hrífast með henni.
Hatar veikindameðaumkunar-
tón
Tilefni heimsóknarinnar er útgáfa
bókarinnar, Gleðilegt uppeldi – góðir
foreldrar, sem Magga Pála byggir að
miklu leyti á pistlum sem hún ritaði
í Fréttatímann. Bókin er skemmti-
lega aðgengileg, sett upp eins og
uppskriftabók þar sem í hverjum
kafla er ljósmynd og ein uppeldis-
uppskrift. Það liggur beinast við
að spyrja þennan þjóðþekkta upp-
eldisfrumkvöðul um uppeldi hennar
sjálfrar. „Að mínu mati fékk ég frá-
bært uppeldi. Foreldrar mínir voru
með þeim ósköpum gerðir að þeir
máttu ekki vita af barni án þess
að það væri eiginlega orðið barnið
þeirra. Þau voru bæði óendanlega
snjöll með krakka og ég sá þau aldrei
þurfa að hækka róminn eða grípa til
aðgerða. Þau voru bara með ein-
hverja galdra í fingrunum. Ég segi
stundum að fjölskyldan mín og fólkið
í sveitinni hafi verið barnaótt, en það
var bara mjög sterk menning fyrir
því að fólk væri gott við börn og bæri
fyrir þeim óendanlega virðingu. Þau
voru aldrei undirsátar og valdbeit-
ingu sá ég aldrei. Það var mikil já-
kvæðni og kærleikur ríkjandi.“
„En síðan kemur hitt og það er að móðir
mín var með geðhvörf. Þegar ég var sjö ára
varð hún svo í fyrsta sinn alvarlega veik.
Hún lenti í mjög djúpu þunglyndi og fór á
sjúkrahús og það eiginlega varð vendipunkt-
ur í mínu lifi og í lífi allrar fjölskyldunnar.
Við flúðum á mölina, til Akureyrar, til þess
að hún hefði aðgengi að læknum og hjálp.
Ég er auðvitað mjög markeruð af þessu,
vegna þess að allir geðsjúkdómar, sama
hvaða nöfnum þeir nefnast, hafa svo mikil
áhrif á allt umhverfið. Það var talað um þetta
mjög varlega í okkar nánasta umhverfi,
konur spurðu mig varfærnislega hvernig
mamma mín hefði það með þessum veik-
indameðaumkunartón sem ég hataði sem
barn og sem ég hata ennþá. En mögulega
er ástríða mín fyrir því að vel sé farið með
börn sprottin úr því að þótt að ég hafi fengið
gott og kærleiksríkt uppeldi að þá komu líka
gríðarlega þungar stundir og erfið tímabil.“
Fyrirkvíðanlegt að sofa hjá
„Á Akureyri var fernt sem þurfti að gera
til að verða fullorðin, og mér fannst það allt
mjög fyrirkvíðanlegt. Þú þurftir að reykja
og ég bagsaðist við það. Ég ældi og þetta
tók mig mjög langan tíma en ég þrjóskaðist
og það tókst. Í öðru lagi þurfti að drekka
kaffi og það fannst mér eiginlega verra en
reykingarnar. En ég náði loks valdi á kaffinu
líka, með smá mjólk og sykri. Í þriðja lagi
þurftir þú að drekka brennivín og það gerði
ég daginn fyrir fimmtán ára afmælið. Ég
tók það eins og hvert annað verkefni, fannst
það allt fremur ömurlegt og vaknaði dag-
inn eftir í vanlíðan. Og svo númer fjögur þá
þurfti að sofa hjá og það var kannski mest
fyrirkvíðanlegt af öllu. Mér datt auðvitað
ekkert annað í hug en að sofa hjá strák því
guð minn góður það var ekkert annað til á
þessum tíma. Í mínum uppvexti vissum við
ekki einu sinni að samkynhneigð væri til,
enda fjölluðu blöðin sem keypt voru á mínu
heimili, Freyfaxi, Búnaðarblaðið og Tíminn,
alls ekkert um það.
Mér fannst þetta mjög fyrirkvíðanlegt en
ég fór að deita vin minn því þetta varð að
fara að gerast. Og þar með varð ég ófrísk
og stuttu síðar giftum við okkur og fórum
að búa,“ segir Magga Pála og hlær að því
hversu fljótlega hún afgreiddi þessa inn-
göngu í samfélag fullorðinna. „Í dag hef ég
hætt öllu því sem þurfti að gera til að full-
orðnast. Ég drekk ekkert kaffi, bara te, ég
hætti að reykja og drekka og í dag sef ég
bara hjá konunni minni.“
Vildi réttindi til að hafa skoðun
Það var svo fyrir algjöra tilviljun að leið
Möggu Pálu lá inn á það svið sem hefur ver-
ið hennar helsta ástríða síðan. „Ég var frek-
ar ólukkulegt ungmenni og fannst skólinn
frekar leiðinlegur. Mér leið oft illa, ég skildi
ekki sjálfa mig og glímdi við þungar tilfinn-
ingar frá erfiðum tímabilum úr uppeldinu.
Þegar veikindi móður minnar urðu alvarleg
þá missti ég hana og það líf sem ég hafði átt.
Ég var alveg að gefast upp á skólanum þegar
mér bauðst vinna fyrir tóma tilviljun,“ segir
Magga Pála sem hafði verið móðir í nokkra
mánuði þegar hringt var í hana og henni
boðin vinna á dagheimili.
„Planið var, og það var ákvörðun sem ég
tók þann 2. janúar árið 1976, að hætta í skóla
og fara að vinna í tvö ár. En 40 árum seinna
hefur alltaf verið svo margt sem ég hef þurft
að gera á þessu sviði að ég er ekki ennþá
komin að öllu hinu. Ég ætlaði samt aldrei í
lífinu að verða einhver barnagæla og barna-
stússari. Ég hafði fengið meira en nóg af því
í uppeldinu að vera alltaf umkringd börn-
um,“ segir Magga Pála sem meðal annars
gældi við þann draum að verða rithöfundur
eða lögfræðingur. „Svo datt ég þarna inn
og uppgötvaði að það að vinna með þess-
um krakkaskörnum er tækifæri til að bæta
heiminn, ekki síst þegar börnin koma úr erf-
iðum aðstæðum. Þau gátu átt miklu glaðari
dag ef ég var almennileg við þau og það var
ótrúlega gott að geta haft þessi góðu áhrif.
Hinsvegar var ég gjörsamlega ósátt við sumt
sem var að gerast og var að mínu mati ekki
nógu gott. Það voru endalaus mál sem ég sá
að mættu betur fara svo að ég ákvað að fara
í fóstrunám, fyrst og fremst til að hafa rétt-
indi til að hafa skoðun.“
Stórhættuleg hægrivilla
„Í hvert skipti sem ég svo ætlaði í burtu að
gera eitthvað annað þá kom eitthvað spenn-
andi upp í hendurnar á mér. Að fá svo að
móta stefnu skóla í stað lítillar deildar var
Margrét Pála
ÓlafsdÓttir
Aldur og fyrr
störf: Fædd 1957
á Akureyri. Lauk
námi við Fóstru-
skóla Íslands árið
1981. Skólastjóri
Hjalla árið 1989.
BA í uppeldis og
menntafræði árið
2000 frá HÍ og
MBA prófi frá
HR árið 2011.
Stofnaði Hjalla-
stefnuna ehf. árið
2001 sem í dag
rekur 12 leik- og
grunnskóla.
Margrét Pála
tók virkan þátt í
störfum verkaýðs-
hreyfingarinnar
og Alþýðubanda-
lagsins á 9. ára-
tugnum og á þeim
10. beindi hún
kröftum sínum
að mannréttinda-
baráttu hinsegin
fólks.
Hún hlaut árið
1997 Jafn-
réttisverðlaun
Jafnréttisráðs og
ráðherra jafn-
réttismála fyrir
Hjallastefnunna
og hefur síðan
hlotið fjölda viður-
kenninga fyrir
frumkvöðlastarf
sitt í skólamálum.
Hún hlaut Fálka-
orðuna árið 2006.
Sambýliskona:
Lilja Sigurðar-
dóttir rithöfundur.
Margrét Pála á
eina dóttur og
fimm barnabörn.
Mögulega
er ástríða
mín fyrir
því að vel
sé farið
með börn
sprottin úr
því að þótt
að ég hafi
fengið gott
og kærleiks-
ríkt uppeldi
að þá komu
líka gríðar-
lega þungar
stundir og
erfið tíma-
bil.
Það var fyrir
algjöra tilviljun að
Magga Pála fann
sína hillu í lífinu.
Hún var „ólukkulegt
ungmenni” sem leið
aldrei vel í skóla
en sem ákvað samt
að mennta sig eftir
að hafa fundið sína
hillu. Það gerði hún
til að fá réttindi til
að hafa skoðun.
Framhald á næstu opnu
32 viðtal Helgin 27.-29. nóvember 2015