Dagblaðið Vísir - DV - 14.06.2013, Blaðsíða 30

30 Umræða 14.–18. júní 2013 Helgarblað
É
g hef nokkrum sinnum gert
einelti að umfjöllunarefni, rætt
þessi mál á Alþingi og skrif-
að blaðagreinar um efnið. Það
brenna á mér spurningar um
hvað við getum helst gert til að ná
árangri og útiloka einelti úr samfé-
laginu, hvort sem er innan skólakerf-
isins, á vinnustöðum eða í samfé-
laginu almennt.
Alþjóðlegar rannsóknir hafa sýnt
að um 20 prósent skólabarna telja sig
beitt einelti og þessi tala er mjög svip-
uð í flestum þeim löndum þar sem
slíkar rannsóknir hafa verið gerðar.
Þrátt fyrir að umræða hafi aukist um
einelti í skólum á síðustu árum og
fjölmargir skólar hafi tekið upp stefnu
sem á að vinna gegn slíku ofbeldi
sýna mörg dæmi að gera þarf betur.
Einelti viðgengst líka á vinnustöðum.
Könnun meðal ríkisstarfsmanna árið
2008 sýndi að 11 prósent starfsmanna
töldu sig hafa orðið fyrir einelti síð-
ustu 12 mánuði og fjórðungur hafði
orðið vitni að einelti á sínum vinnu-
stað.

Þegjum ekki
Þeir sem sæta einelti þurfa mikinn
stuðning og skýr skilaboð um að þeir
beri undir engum kringumstæðum
ábyrgð á illri hegðun annarra í sinn
garð. Ábyrgðin er gerandans og þeirra
sem styðja eða samþykkja ofbeldis-
fulla hegðun af þessu tagi með því að
taka undir með gerandanum eða með
þögn og aðgerðaleysi. Það er mikill
ábyrgðarhlutur að gerast á þennan
hátt samsekur um þann ljóta glæp
sem einelti er.
Árið 2010 samþykktu stjórnvöld
aðgerðaáætlun í þrjátíu liðum til að
vinna gegn einelti. Þrjú ráðuneyti
stóðu saman að gerð áætlunarinn-
ar og höfðu við þá vinnu samráð við
fjölda hagsmuna- og fagaðila sem létu
sig málið varða. Áætluninni fylgdi fé
til framkvæmda, verkefnisstjórn var
sett á fót til að fylgja málum eftir og
ráðinn var verkefnisstjóri.
Í október 2011 tók gildi langþráð
reglugerð um ábyrgð og skyldur aðila
skólasamfélagsins í grunnskólum. Þar
er fjallað á víðtækan hátt um skóla-
brag, samskipti, agamál og einelti og
margvíslega ábyrgð og skyldur þeirra
sem starfa innan skólanna, þar með
taldir nemendurnir sjálfir. Mikilvægt
er að í reglugerðinni er kveðið á um
skyldu allra skóla til að hafa heild-
stæða stefnu fyrir skólann til að fyrir-
byggja og bregðast við líkamlegu,
andlegu og félagslegu ofbeldi og fé-
lagslegri einangrun. Skólar skulu setja
sér aðgerðaáætlun gegn einelti með
virkri viðbragðsáætlun til að takast á
við eineltismál í skólanum. Áhersla er
lögð á að þetta sé virk stefna sem allir
þekkja og jafnframt er kveðið á um að
kannað sé reglulega eðli og umfang
eineltis í skólum, niðurstöður kynntar
og þær nýttar til úrbóta.
Lengi býr að fyrstu gerð
Aðgerðir gegn einelti sem heyra undir
mitt málefnasvið snúa að vinnustöð-
um. Ég leyfi mér samt að gera einelti í
skólum að umfjöllunarefni, því lengi
býr að fyrstu gerð og því næst án efa
bestur árangur til framtíðar með því
að innræta börnum jákvæð samskipti,
tillitsemi og umburðarlyndi í garð fé-
laga sinna og gera þeim ljóst að ein-
elti er glæpur, ekki síður en líkamlegt
ofbeldi og líðst ekki undir neinum
kringumstæðum. Rétt er að minna
einnig á ábyrgð foreldra í þessu sam-
bandi.
Nú liggja fyrir í velferðarráðu-
neytinu drög að reglugerð um aðgerð-
ir gegn einelti, kynferðislegri áreitni
og ofbeldi á vinnustað. Reglugerðin
hefur verið lengi í vinnslu, enda
margir komið að verkinu þar sem
áhersla var lögð á víðtæka samvinnu
til að vanda verkið og virkja sem flesta
í umræðunni. Reglugerðardrögin fóru
í opið umsagnarferli sem nú er liðið
og eru athugasemdir sem bárust til
skoðunar í ráðuneytinu. Brýnt er að
vanda þar til verka.
Í framhaldinu þarf að skoða vel
vinnuverndarlöggjöfina og hvort
tímabært sé að hefja endurskoðun
á henni til að tryggja að starfsmenn
búi við sem best starfsumhverfi, líka
þegar kemur að félagslegum og sál-
rænum þáttum.

Virkja þarf allt samfélagið
Aðgerðaáætlunin frá árinu 2010 felur
í sér mörg verkefni sem miðast við að
virkja sem flesta sem víðast í samfé-
laginu til að vinna markvisst gegn ein-
elti, hvar sem það birtist og hafa áhrif
á viðhorf og vitund fólks um þessi
mál. Ég mun leggja mitt af mörkum
til að styðja og efla þessa vinnu og
fylgja eftir framkvæmd aðgerðaáætl-
unarinnar. Við verðum að sjá árangur
af þessu starfi og því er mikilvægt að
meta reglulega hvernig okkur miðar
og hvort fleira þurfi að koma til.
Það er einnig full ástæða til að
fylgjast vel með fordæmi nágranna-
þjóða í baráttunni gegn einelti og
öðru ofbeldi, og sjá hvort við getum
nýtt okkur þeirra leiðir ef vel tekst til.
Einelti er alvarlegt, það getur
valdið fólki varanlegum skaða og jafn-
vel kostað mannslíf. Ábyrgð okkar
allra sem getum unnið gegn einelti
er því mikil. Þá ábyrgð verðum við að
taka mjög alvarlega.
Höfundur er félags- og húsnæðis-
málaráðherra.
Segjum NEI við einelti
Kjallari
Eygló Harðardóttir
félags- og húsnæðismálaráðherra
„Einelti er alvarlegt,
það getur valdið
fólki varanlegum skaða og
jafnvel kostað mannslíf.