Dagblaðið Vísir - DV - 14.06.2013, Blaðsíða 18

18 Fréttir 14.–18. júní 2013 Helgarblað
n Launaskrið meira en annars staðar n 230.000 milljóna hagnaður frá hruni
RekstRaRkostnaðuR bankanna of háR
R
ekstrarkostnaður íslenskra
banka er mun hærri en það
sem þekkist í nágranna-
löndunum. Á þetta var bent
á ársfundi Fjármálaeftirlits-
ins (FME) í síðustu viku. Í ritinu
Fjármálaþjónusta á krossgötum sem
Samkeppniseftirlitið kynnti í febrúar
á þessu ári var einnig bent á þetta. Þá
telur FME að hækkun launa í banka-
geiranum umfram kjarasamninga
geri það einnig að verkum að bankar
hérlendis séu verr reknir en í ná-
grannalöndunum.
Samtök fjármálafyrirtækja (SFF)
bentu hins vegar á það í athugasemd
sem samtökin sendu frá sér í kjölfar
umfjöllunar Samkeppniseftirlitsins
í febrúar að smæð Íslands sem og
dreifð byggð gerði það óhjákvæmi-
lega að verkum að rekstrarkostnað-
ur yrði alltaf hærri hérlendis. Einnig
má nefna að líklega hafa fá banka-
kerfi þurft að eyða jafn miklum tíma
og fjármunum í endurskipulagningu
útlánasafna og íslensku bankarnir
hafa gert í kjölfar efnahagshrunsins.
Benti SFF á að líklega hefðu stóru
bankarnir þrír þurft að endurvinna
útreikninga frá grunni á nærri helm-
ingi allra útlána sinna.
Þá kemur ýmislegt annað til eins
og sameining fjármálastofnana. Má
þar nefna sameiningu Landsbank-
ans og Sparisjóðsins í Keflavík og
sameining Íslandsbanka og BYR
sparisjóðs. Síðan hefur Birna Einars-
dóttir, bankastjóri Íslandsbanka,
sem dæmi, kvartað undan háum eft-
irlitskostnaði sem bönkunum beri
að greiða, sem að stærstum hluta
fer í rekstur Fjármálaeftirlitsins.
Auk þess greiða bankarnir kostnað
vegna Umboðsmanns skuldara. Inn-
ganga í Evrópusambandið er eitt af
því sem hefur stundum verið nefnt
varðandi leið sem gæti mögulega
aukið samkeppni á bankamarkaði
og stuðlað að lækkun á vaxtamun
bankanna. Innganga gæti gert það
að verkum að erlendar bankastofn-
anir myndu sína meiri áhuga fyrir
því að opna útibú hérlendis.
Ekki hækkað mikið umfram
vísitölu launa
Líkt og sjá má í töflu með frétt sem
sýnir hækkun á vísitölu launa hafa
laun hjá þeim sem starfa við fjár-
málaþjónustu, lífeyrismál og vá-
tryggingar hækkað um 36 prósent
frá upphafi árs 2009 til dagsins í dag
á sama tíma og laun hafa almennt
hækkað um 29 prósent. Meðallaun í
bankageiranum virðist því ekki vera
að hækka mjög mikið umfram aðra
geira.
Líklega eru það þó vissir hóp-
ar innan bankageirans sem hækka
meira en aðrir. Sú þróun var sam-
bærileg fyrir bankahrunið þegar
þeir sem störfuðu í verðbréfa- eða
skuldabréfamiðlun eða í fyrirtækja-
ráðgjöf voru í mörgum tilfellum á
mun hærri launum en aðrir starfs-
menn innan bankageirans.
Árið 1991 störfuðu um fimm
þúsund manns í fjármálafyrirtækj-
um hér á landi eða um 3,5 prósent
heildarmannaflans. Árið 2008 var
fjöldi starfsmanna á fjármálamark-
aði hér á landi kominn upp í níu
þúsund sem samsvaraði um fimm
prósentum af heild. Í bankahruninu
fækkaði starfsmönnum á fjármála-
markaði um 1.100.
Endurskipulagningu ekki
enn lokið
Launaskrið í bönkunum hefur oft
verið til umræðu síðustu ár. Þó
launin hafi lækkað mikið frá því
sem þekktist fyrir bankahrun finnst
líklega mörgum laun þeirra hæst
settu oft á tíðum enn of há. Þó má
nefna í þessu samhengi að líkt og sjá
má í töflu hafa stóru bankarnir þrír
hagnast um alls 230 milljarða króna
(230.000 milljónir) frá hruni og því
ætti rekstrarkostnaður þeirra ef til
vill ekki að vera vandamál. Það eru
þó íslenskir neytendur sem oftast
bera kostnaðinn af þeim kostnaði í
formi hærri þóknana og verri vaxta-
kjara. FME benti á að óhjákvæmi-
legt sé að bankarnir fari í frekari að-
haldsaðgerðir. Fréttir nú í lok maí
um að starfsmenn Landsbankans
muni eignast tvö prósent af hluta-
fé bankans vöktu líka nokkuð hörð
viðbrögð hjá almenningi. Bókfært
virði þess hlutar nemur í dag nærri
fimm milljörðum króna. Þó er ekki
enn búið að útfæra dreifingu hluta-
bréfanna til starfsmannanna.
Hjá þeim þjóðum þar sem efna-
hagshrun hefur orðið, tekur yfirleitt á
bilinu þrjú til fimm ár að fara í gegn-
um fjárhagslega endurskipulagningu
bankakerfisins. Í haust verða liðin
fimm ár frá bankahruninu á Íslandi
en þó virðist enn ríkja óvissa um
endanlegt uppgjör á lánum flestra
fjármála- og bankastofnana hérlend-
is. Það sást einnig vel á því gríðarlega
fylgi sem Framsóknarflokkurinn fékk
í nýafstöðnum alþingiskosningum
en eitt helsta kosningamál flokks-
ins var frekara átak varðandi skulda-
vanda heimilanna.
Laun hærri en eðlilegt þykir
„Það er vel þekkt að rekstrarkostn-
aður íslenskra banka hefur verið í
hærri kantinum. Reyndar er það svo
að hár rekstrarkostnaður bankakerf-
isins er alþjóðlegt vandamál og ekki
bara bundið við Ísland,“ segir dr.
Gylfi Magnússon, dósent í hagfræði
við Háskóla Íslands í samtali við DV.
Varðandi háan rekstrarkostnað
bendir hann einnig á launakostnað-
inn. „Laun í bankakerfinu eru hærri
en eðlilegt þykir. Mun hærri en fyr-
ir sambærileg störf í öðrum geirum.
En það er líka ekki sér íslenskt held-
ur alþjóðlegt vandamál,“ segir Gylfi.
Ýmislegt bendi til þess að of margir
séu að vinna í fjármála- og banka-
geiranum á Íslandi. Það eigi einnig
við um hið alþjóðlega bankakerfi en
ekki einungis Ísland.
Það sé hins vegar óráð að sam-
eina einhvern af stóru bönkunum
þremur og fækka þeim niður í tvo.
„Það er álitamál og ástæða þess er
samkeppni á bankamarkaði. Það
er ekki hægt að vera með virka
samkeppni ef hér væru einungis
tveir bankar. Það er því engin lausn
heldur þarf að draga úr rekstrar-
kostnaði innan hvers banka fyrir
sig,“ segir hann.
Gylfi segir að vissulega geti rík-
ið að einhverju leyti beitt sér til að
laga rekstrarumhverfi bankanna
með laga- og reglugerðavaldi. Auk
þess sé Landsbankinn í meirihluta-
eigu íslenska ríkisins. Eins og kunn-
ugt er starfaði Gylfi sjálfur um tíma
sem efnahags- og viðskiptaráðherra
eftir bankahrunið en hætti störfum
í september 2010.
Vaxtamunurinn vandamál
Vilhjálmur Bjarnason, lektor við
viðskiptafræðideild Háskóla Ís-
lands og nýkjörinn þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins segir að ein helsta
ástæðan fyrir háum rekstrarkostn-
aði bankanna sé mikill vaxtamunur
á inn- og útlánsvöxtum bankanna í
alþjóðlegum samanburði. Auk þess
séu vextir af útlánum niðurgreidd-
ir, samanber fasteignalán Íbúða-
lánasjóðs og skattlagning á fjár-
magnstekjur af innlánum sé allt of
há.
Bankarnir hafi þurft að takast á
við mikið af erfiðum og kostnaðar-
sömum verkefnum frá bankahruni
sem skýri að hluta háan rekstrar-
kostnað. Þó hafi verið dregið úr
rekstrarkostnaði með því að fækka
útibúum bankanna. Hugsanlega
þurfi þeir þó að gera meira.
Vilhjálmur starfaði sjálfur lengi
í bankageiranum, þar á meðal sem
útibússtjóri Útvegsbanka Íslands
í Vestmannaeyjum í sjö ár. Það
sem hafi breyst frá þeim tíma sé
að þá hafi störf í bankageiranum
ekki þótt nein hálaunastörf enda
ekki stór hluti starfsfólks með há-
skólamenntun líkt og nú. Þá hafi
aukin tölvuvæðing bankakerfis-
ins einnig haft mikið að segja. Að-
spurður um það hvort Vilhjálmur
ætli að beita sér fyrir því á Alþingi
með einhverjum hætti að dregið
verði úr rekstrarkostnaði banka-
kerfisins segir hann slíkt ekki
endilega heppilegt. „Bankarnir
eru flestir hlutafélög og alþingis-
Há laun alþjóðlegt
vandamál Dr. Gylfi Magn-
ússon, dósent í hagfræði
við Háskóla Íslands segir
að laun í bankageiranum
á Íslandi séu hærri en fyrir
sambærileg störf í öðrum
geirum. Þetta sé hins vegar
alþjóðlegt vandamál.
Mánaðarlaun bankastjóranna 2012
Höskuldur H. Ólafsson
Bankastjóri Arion banka
3,7 milljónir á mánuði
Birna Einarsdóttir
Bankastjóri Íslandsbanka
2,6 milljónir á mánuði
Steinþór Pálsson
Bankastjóri Landsbankans
1,2 milljónir á mánuði
Annas Sigmundsson
blaðamaður skrifar as@dv.is
Viðskiptavinir
greiða rekstrar-
kostnaðinn
Rekstrarkostnaður Arion banka,
Íslandsbanka og Landsbankans nam um
61 milljarði króna árið 2011. Með hliðsjón
af níu mánaða uppgjörum bankanna má
áætla að rekstrarkostnaður þeirra hafi
verið um 72 milljarðar árið 2012.
Rekstrarkostnaður íslensku bankanna
er hár í alþjóðlegum samanburði.
Rekstrarkostnaður bankanna þriggja
sem hlutfall af eignum nam 2,3 prósent
á árinu 2011. Í skýrslu um starfsemi
Bankasýslu ríkisins árið 2012 kemur fram
að rekstrarkostnaður 15 lítilla norrænna
banka og stórra evrópskra banka sem
hlutfall af eignum var á bilinu 0,6 til 1,5
prósent á árinu 2011.
„Viðskiptavinir bankanna greiða
rekstrarkostnaðinn dýru verði með
óhagstæðum viðskiptakjörum. Mikill
vaxtamunur í alþjóðlegu samhengi
leggst þungt á heimili og fyrirtæki og
dregur úr samkeppnishæfni hagkerfis-
ins.“ Úr skýrslunni Fjármálaþjónusta á
krossgötum sem Samkeppniseftirlitið
gaf út í febrúar á þessu ári.„Það er vel þekkt að
rekstrarkostnaður
íslenskra banka hefur
verið í hærri kantinum.
Reyndar er það svo að hár
rekstrarkostnaður banka-
kerfisins er alþjóðlegt
vandamál og ekki bara
bundið við Ísland.
Dr. Gylfi Magnússon
Hagnaður bankanna frá
hruni í milljörðum króna
Ár LAIS ARION ISB ALLS
2008 -7 5 2 0
2009 14 13 24 51
2010 27 13 29 69
2011 17 11 2 30
2012 26 17 23 66
2013 8 1 5 14
ALLS 85 60 86 231
Markaðshlutdeild
innlána 2011
n Landsbankinn 31%
n Arion banki 33%
n Íslandsbanki 31%
n MP banki 2,3%