Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.2014, Blaðsíða 27

Helgarblað 4.–7. apríl 2014 Umræða Stjórnmál 27
Á laugardag klukkan hálf tvö
F
yrir tæpri viku mættu á ann-
að hundrað manns til að
mótmæla ólöglegri gjald-
töku við Geysi. Þeir sem
að gjaldtökunni standa
hurfu af hólmi. Það er skiljanlegt
því þeir vita sem er að rukkunin
stenst ekki landslög. Þeir voru hins
vegar mættir daginn eftir og sögð-
ust áfram myndu halda upptekn-
um hætti.
Munum leita til lögreglu
Nú munum við mæta að nýju á
morgun, laugardag klukkan hálf
tvö. Verðum við fyrir einhverri
áreitni munum við að sjálfsögðu
leita hjálpar hjá lögreglu og verð-
ur fróðlegt að fylgjast með mála-
lyktum.
Fyrirtæki í ferðaþjónustu hafa
að sögn ekki viljað hafa afskipti af
málinu í þeim skilningi að segja af
eða á gagnvart ferðafólki sem kem-
ur að Geysi á þeirra vegum. Þetta
teljum við orka mjög tvímælis.
Ferðafyrirtæki passi upp á
kúnnann
Ef þau telja að gjaldheimtan sé ekki
í samræmi við landslög, ber þeim
skylda til að segja ferðafólkinu að
þeim beri engin skylda til að greiða
gjald.
Nú er það svo, að heimild er til
staðar í náttúruverndarlögum fyrir
gjaldtöku að náttúruverndarsvæði.
Ákvæðinu verður hins vegar ein-
göngu beitt löglega af Umhverfis-
stofnun eða rekstraraðila, en sá að-
ili þarf að hafa samning við UST,
undirritaðan af ráðherra. Enginn
slíkur samningur er til staðar við
Kerfélagið eða Landeigendafélag
Geysis. Lögin eru skýr að þessu
leyti.
Skýr lagaákvæði
32. grein náttúruverndarlaga er
svohljóðandi:
„Náttúruvernd ríkisins eða sá
aðili sem falinn hefur verið rekstur
náttúruverndarsvæðis getur
ákveðið gjald fyrir veitta þjónustu.
Rekstraraðili náttúruverndarsvæð-
is getur enn fremur ákveðið gjald
fyrir aðgang að svæðinu ef spjöll
hafa orðið af völdum ferðamanna
eða hætta er á slíkum spjöllum.
Tekjum samkvæmt síðari málslið
1. mgr. skal varið til eftirlits, lagfær-
ingar eða uppbyggingar svæðisins
eða aðkomu að því.“
Hér kemur skýrt fram að tekjur
af aðgangseyri skuli renna óskert-
ar til lagfæringar svæðisins. Engar
arðgreiðslur eru því mögulegar.
Þetta skýrir tregðu landeigenda
til að gerast löglegir rekstraraðil-
ar náttúruverndarsvæðis. Líklega
þætti þeim eftirsóknarverðara að
aðgangseyrir rynni óskertur til
þeirra.
Í 30. grein er kveðið á um um-
sjónaraðila, ef annar en UST. Hún
er svohljóðandi:
„Náttúruvernd ríkisins getur
falið einstaklingum eða lögaðilum
umsjón og rekstur náttúruverndar-
svæða að þjóðgörðum undanskild-
um. Gera skal sérstakan samning
um umsjón og rekstur svæðanna
sem umhverfisráðherra staðfest-
ir. Í samningnum skal kveða á um
réttindi og skyldur samningsað-
ila, mannvirkjagerð á svæðunum
og aðrar framkvæmdir, landvörslu,
menntun starfsmanna, móttöku
ferðamanna og fræðslu, svo og
gjaldtöku, sbr. 32. gr. Náttúruvernd
ríkisins hefur eftirlit með því að
umsjónar- og rekstraraðili uppfylli
samningsskuldbindingar.“ (Nátt-
úruvernd ríkisins er í dag UST)
Svar fjármálaráðherra
afdráttarlaust
Athyglisvert er svar Bjarna Bene-
diktssonar, fjármálaráðherra á Al-
þingi, um samskiptin við land-
eigendur en hann sagði þar eins
skýrt og verða má, að fyrir land-
eigendum vaki fyrst og fremst að
hafa gróða af því að selja aðgang að
náttúruperlunni. Bjarni mælti svo:
„Í lok febrúar lagði ríkið fram drög
að samkomulagi eftir áralöng sam-
skipti vegna þessara mála, drög að
samkomulagi ef það mætti verða
til að leysa þetta mál, a.m.k. þar til
mál um þessi efni mundu skýrast
í víðara samhengi. Þar var boðið
upp á að ríkið færi strax í og kostaði
nauðsynlegar aðgerðir til að tryggja
vernd svæðisins með endurbótum
á aðstöðu og innviðum Geysis-
svæðisins. Markmiðið væri að
lagfæra ástandið, koma í veg fyr-
ir að það yrði fyrir skemmdum og
tryggja öryggi gesta á svæðinu.
Við það var miðað að farið yrði
í framkvæmdirnar án tafar, eins og
áður segir að þær yrðu kostaðar af
ríkinu og henni fylgdi ítarleg áætl-
un um landvörslu á svæðinu. Gert
var ráð fyrir að þessar aðgerðir yrðu
unnar í samráði við landeigendur
og stofnað til formlegs samráðs.
Við gerðum ráð fyrir því sam-
kvæmt þessum hugmyndum að
landeigendur mundu falla frá hug-
myndum um hvers konar gjald inn
á svæðið að minnsta kosti út næsta
ár, þ.e. meðan almenn stefna um
þessi efni væri að skýrast.
Það er auðvelt að greina frá því
að þessum hugmyndum var alfar-
ið hafnað enda virðast landeigend-
ur fyrst og fremst ganga út frá því
að þær verði að skila arði til land-
eigenda.“
Verjum almannaréttinn
Þetta er upplýsandi svar og af-
dráttarlaust. Fjármálaráðherra
telur að fyrir gjaldheimtumönnum
vaki fyrst og fremst gróðahugs-
un. Verra er að gjaldheimtumenn
eru að reyna með hraðaupphlaupi
að skapa sér hefð sem síðar verði
ekki hnekkt. Það má ekki gerast.
Við verðum að kæfa þessa ósvífnu
árás á almannaréttinn í fæðingu.
Það gerum við með því að mæta
hálf tvö á morgun – laugardag – að
Geysi og sýna vilja okkar í verki; að
við ætlum að standa á lagalegum
rétti okkar; að við ætlum að tryggja
almannarétt til að njóta íslenskrar
náttúru án þess að þurfa að greiða
fyrir það sérstakt gjald.
Almannarétturinn stendur fyrir
sínu og er hann einn og sér, næg
ástæða til að neita gjaldheimtu-
mönnum um aðgangseyri við Kerið
og Geysi. n
Höfundar: Stefán Þorvaldur
Þórsson landfræðingur og
Ögmundur Jónasson
alþingismaður
Óhentugleiki réttinda
M
ér finnst ógeðslegt hversu
margir virðast til í að
segja að stjórnarskrárvar-
in réttindi fólks megi bara
fjúka út í veður og vind því það
stafi af þeim réttindum einhver
óþægindi um hríð.
Það er einmitt ekki þegar allt
leikur í lyndi sem þarf að standa
vörð um réttindi fólks, heldur þegar
komið er í hart.
Réttur til réttlátrar málsmeðferð-
ar skiptir fólk engu máli fyrr en það
eru komið í málaferli. Tjáningar-
frelsi skiptir ekki máli fyrr en ein-
hver reynir að hefta tjáningu. Frið-
helgi einkalífsins er ekki mikilvæg
fyrr en einhver hnýsist. Almennt:
réttindi skipta ekki máli fyrr en
þeim er beitt, eða reynt er að brjóta
gegn þeim. Fram að því eru réttindi
einungis greinar í stjórnarskrá sem
maður vonar að maður þurfi aldrei
að nota.
Þess vegna verðum við að verja
þessi réttindi alltaf. Alltaf. Þótt þau
séu stundum óhentug. Þótt þau
valdi stundum vandræðum.
Að setja lög á verkföll er brot
gegn mikilvægum rétti: rétti fólks
sem er efnahagslega háð því að
vinna fyrir annað fólk, til að gera
kröfur um laun, aðstöðu og lífs-
gæði. Væri enginn efnahagslega
háður því að gefa fjármagnseigend-
um hluta af vinnu sinni væri engin
þörf á verkfallsrétti.
En þar sem fólk er háð því að
vinna fyrir fjármagnseigendur og
fyrirtæki eru almennt ekki lýð-
ræðisleg – lýðræðið hættir um leið
og maður mætir í vinnu á morgn-
ana – þá verður verkfallsréttur-
inn að vera til, og þingið ætti að sjá
sóma sinn í að verja þann rétt.
Auðvitað þarf að grípa inn í
þegar fólk fer í verkfall. En það inn-
grip á ekki að vera inngrip í þágu
fjármagnseigendanna til að halda
„status quo“, heldur á það að vera
inngrip í þágu samfélagsins til að
reyna að hámarka réttlætið. Þess
vegna erum við jú með ríkissátta-
semjara. Hann kemur fram fyrir
hönd samfélagsins í heild til að
miðla málum og reyna að sætta
deilur fjármagnseigenda og starfs-
fólks.
Ef meirihluti Alþingis telur að
verkfallsréttur sé réttur sem skipt-
ir ekki máli, þá væri ágætt að þau
myndu leggja fram frumvarp til
breytinga á stjórnarskrá, sem fellir
brott 75. gr., eða jafnvel breytir
henni þannig:
gr. Allir skulu vinna þá vinnu
sem þeim er sagt að vinna, nema
þeir séu ríkir. Þá mega þeir gera
það sem þeim sýnist. Ef fólk leggur
niður störf án leyfis má refsa þeim
samkvæmt heimild í lögum.
Kannski þetta falli betur að því
réttindafyrirkomulagi sem íslensk-
um stjórnvöldum hugnast. n
Smári McCarthy
skrifar
Af blogginu
Verkfall Kennarar á fundi. Mynd Sigtryggur Ari
„Við verðum að
kæfa þessa
ósvífnu árás á almanna-
réttinn í fæðingu.