Dagblaðið Vísir - DV - 22.10.2010, Blaðsíða 43

föstudagur 22. október 2010 umsjón: helgi hrafn guðmundsson helgihrafn@dv.is skrýtið 43
M aðurinn sem sést inni í hringnum á myndinni hét Aug-ust Landmesser.
Hann var staddur í Hamborg í
Þýskalandi nasismans 3. júní árið
1936 þegar Horst Wessel, seglskip
þýska flotans var sjósett. Adolf Hitl-
er var líka á staðnum.
Þessi stórkostlega ljósmynd sýn-
ir mann sem neitar að heilsa for-
ingjanum Hitler með nasistakveðj-
unni og stendur með krosslagðar
hendur í mótmælaskyni. August
Landmesser var hugrakkur þýsk-
ur þegn sem vildi með þessu bjóða
nasistastjórninni birginn. En hug-
rekkið sem hann sýndi í höfninni
í Hamborg þennan dag sumarið
1936 var lítið í samanburði við það
þegar hann freistaði þess að kvæn-
ast unnustu sinni Irmu Eckler. Hún
var gyðingur og hjónaband þeirra
var með öllu ólöglegt enda bönn-
uðu nasistar „kynblöndun aría og
gyðinga“.
Mótstaða Augusts Landmess-
ers við hin grimmu stjórnvöld
Þýskalands varð til þess að hann
var sendur í skelfilegar fangabúðir
og hefur ekkert spurst til hans síð-
an. Kona hans Irma fór sömu leið.
Ekki var vitað hver maðurinn með
krosslögðu hendurnar var fyrr en
árið 1991.
gekk ungur í nasistaflokkinn
Landmesser var fæddur í þorpinu
Moorege í Slésvík-Holstein árið
1910. Hann var af venjulegu sveita-
fólki kominn. Hann leitaði sér tæki-
færa í Hamborg og var ráðinn til
skipasmíðastöðvarinnar Blohm og
Woss. Hann var aðeins tuttugu og
sex ára gamall þegar hann neitaði
að heilsa Hitler þegar foringinn
mætti við hið hátíðlega tækifæri
þegar seglskipið Horst Wessel var
sjósett.
August var meðlimur í nasista-
flokknum, hafði gengið í hann árið
1931. Það var mjög algengt að ung-
ir menn gengju í flokkinn því það
var næstum nauðsynlegt til að geta
gengið almennilegt starf. En hann
varð fljótlega gjörsamlega afund-
inn stefnu nasista enda bitnaði
kynþáttahatur Hitlers og félaga á
hjónabandi hans.
fengu ekki að giftast
Landmesser kynntist Irmu Eckler,
stúlku af gyðingaættum, í Ham-
borg árið 1934. Þau vildu ganga í
hjónaband. En yfirvöld bönnuðu
þeim það vegna þess að Irma var
gyðingur. Samt höfðu alræmd lög
nasistastjórnarinnar um „verndun
hreinleika þýsku þjóðarinnar“, sem
bannaði blóðblöndun á milli þýskra
borgara og gyðinga, ekki tekið gildi.
En þegar lögin tóku gildi nokkrum
misserum síðar, í október 1935, var
orðið deginum ljósara að August og
Irmu yrði ekki leyft að giftast.
August Landmesser var æfur
vegna þessa og bauð yfirvöld-
um birginn í skipasmíðastöðinni
í Hamborg sumarið 1936 eins og
áður segir.
send í fangabúðir
Elskendurnir August og Irma eign-
uðust tvær dætur, Ingrid sem fædd-
ist í október 1935 (í sama mánuði og
kynþáttalöggjöf nasista tók gildi) og
Irene sem fæddist í júlí 1937. Yfir-
völd litu á barneignir Landmessers
sem „skömm og móðgun við lög og
reglur í samfélagi aríska kynstofns-
ins“.
Og fljótlega eftir fæðingu yngri
dótturinnar var August ákærð-
ur. Þar sem hann hafði ekki fengið
að giftast Irmu hafði hann eignast
börnin utan hjónabands og dóm-
stólar nýttu sér það, eftir löng og
ströng réttarhöld, til að dæma Aug-
ust Landmesser til tveggja og hálfs
árs þrælkunarvinnu í hinum al-
ræmdu fangabúðum í Börgermoor.
Irma fór sömu leið. Hún var
dæmd fyrir sömu brot og barns-
faðir hennar og var send í þrælkun-
arbúðir fyrir konur í Lichtenburg
og Ravensbrück. Irma Eckler lést
í fangabúðunum árið 1942, líkt og
milljónir annarra gyðinga.
Dætrunum var komið í fóstur og
sáu foreldra sína aldrei aftur.
hvarf í stríðinu
Í skjölum má lesa að August Land-
messer var sleppt úr fangabúðun-
um árið 1941. Hann var hins vegar
um leið neyddur til að ganga til liðs
við „999“ sem var herdeild skilorðs-
fanga. Til hans spurðist aldrei fram-
ar og talið er að hann hafi látið lífið
í orrustu.
Árið 1991 sá Irene, dóttir Augusts
og Irmu, ljósmyndina frægu í þýska
dagblaðinu „Die Zeit“ og þekkti föð-
ur sinn á henni. Þá kom í ljós hver
hinn áður óþekkti hugrakki ungi
maður var sem bauð sjálfum Adolf
Hitler birginn vegna þess að honum
var ekki leyft að giftast konunni sem
hann elskaði.
Maðurinn sem
vildi ekki heilsa
Hitler
Yfirvöld litu á barneignir
Landmessers sem
„skömm og móðgun
við lög og reglur í
samfélagi aríska kyn-
stofnsins“.
gríðarlegt hugrekki August Landmesser, starfsmað-
ur í skipasmíðastöð í Hamborg, neitaði að heilsa Hitler
í júní 1936. nasistaflokkurinn hafði bannað honum
að kvænast konu sinni. Þessi hugrakki maður hvarf á
vígstöðvunum í síðari heimsstyrjöldinni.
fjölskyldan unga August Landmesser,
kona hans Irma Eckler og dæturnar Ingrid
og Irene. Foreldarnir létust í stríðinu en
dæturnar ólust upp hjá fósturforeldrum
Bauð hitler birginn August
Landmesser var sendur í fangabúðir.
Honum var sleppt árið 1941 og
hann neyddur til að ganga til liðs við
herdeild skilorðsfanga. Ekkert hefur til
hans spurst.