Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.2008, Qupperneq 52

föstudagur 19. desember 200852 Helgarblað
Frægustu krossferðirnar voru farnar til Jerúsalem. En
krossferðir tíðkuðust ekki síður í Evrópu norðanverðri á
miðöldum. Danir og Svíar héldu í heilagt stríð gegn heiðn-
um nágrönnum handan Eystrasalts.
Þeir sem sigla með ferjunni frá Trelleborg til Sassnitz í Þýskalandi koma fljótlega auga á útlínur eyjunnar Ré
við sjóndeildarhringinn. Vitinn í
Arkona rís eins og fallustákn upp af
norðurhluta eyjarinnar. Fornleifa-
fundir sýna að fyrir þúsund árum var
þrifleg byggð og virki í Arkona.
Þarna bjuggu Vindar, þjóð af vest-
urslavneskum uppruna sem nú hefur
blandast Þjóðverjum. Á ströndinni
var hof helsta guðs Vinda, Svantevits.
Á hverju hausti héldu Vindar mikla
frjósemishátíð þessum guði sínum
til dýrðar; átu, drukku og fögnuðu
dögum saman. Vindar voru heiðnir
en þjóðirnar í vestri voru kristnar.
Krossferð gegn Vindum
Þjóðir Vestur-Evrópu fóru í krossferð
til Landins helga árið 1147. Þýsk-
ir krossfarar kusu heldur að beina
kröftum sínum gegn Vindum.
Sameiginleg tilraun Dana og
Þjóðverja til að sigra þá og kristna
mistókst. Floti Valdimars mikla
Danakonungs vann Arkona-borg
með aðstoð skipa frá Skáni árið 1168.
Stytta Svantevits var flutt út úr borg-
inni og höggvin niður í eldivið. Íbú-
arnir tóku kristni.
Ekki er mikið vitað um krossferð-
irnar í Evrópu norðanverðri. En Sví-
ar, Danir, Norðmenn,
Norður-Þjóðverjar og Pólverjar
gáfu Frökkum, Englendingum og Ít-
ölum ekkert eftir í krossferðaáhug-
anum á miðöldum. Ástæðan var ekki
einungis göfug löngun til að koma
nágrönnum handan Eystrasalts-
ins til kristinnar trúar og frelsunar.
Landsvæðin og ríkidæmi íbúanna
þar heilluðu ekki síður. Segja má að
krossferðirnar hafi tekið við af vík-
ingaferðunum.
Páfinn í Róm lagði blessun sína
yfir krossferðir í Eystrasaltslöndun-
um á árunum 1200-1410. Áróðurs-
skrif hans hvöttu Norðurálfubúa út
í heilagt stríð, jafnt á Gotlandi sem
í Norður-Þýskalandi. Þátttakendur í
þeim nutu sömu forréttinda og kross-
farar sem herjuðu á landið helga.
Krossferðirnar réttlættar
Íbúar Eystrasaltslandanna höfðu
aldrei verið kristnir og því gekk
mönnum misvel að réttlæta kross-
ferðir á hendur því fólki þangað til al-
siða varð að nefna landsvæðin „Lönd
Maríu meyjar“. Þessi litla nafnbreyt-
ing auðveldaði mörgum Norður-
Evrópumanninum að ráðast af heift
gegn heiðnum íbúunum og frelsa
þannig land guðsmóðurinnar.
Eystrasaltslönd á miðöldum voru
nokkuð ólík þeim sem við þekkjum
í dag. Stórir hlutar Eistlands, Lett-
lands og Litháen voru óbyggðir og
þar höfðust veiðimenn aðallega
við. Í óbyggðunum var ekki þverfót-
að fyrir loðnum skepnum og feldir
þeirra gáfu drjúgan skilding á mörk-
uðum nyrðra.
Þjóðverjar, Danir og Svíar voru í
fararbroddi þeirra sem sigruðu og
kristnuðu íbúa Eystrasaltslöndin.
Þýskur biskup, Albert að nafni, kom
þangað árið 1199 með 23 skipa flota.
Hann lagði grunninn að borginni
Riga og að reglu Sverðriddara en þeir
skyldu fara fyrir í kristnun og kúgun
þeirra sem fyrir voru í löndunum.
Sverðriddarar voru hluti af Þýsku
reglunni en hún var stofnuð í Land-
inu helga 1190 og átti eftir að ein-
beita sér að Austur-Evrópu.
Stofnuðu ríki
Þýska reglan stofnsetti ríki við Eystra-
salt og var valdamikil á svæðinu í
margar aldir. Árið 1410 varð hún að
lúta í lægra haldi fyrir pólsk-lithá-
ískum her í orrustunni við Tannen-
berg. Og ekki sluppu Finnar heldur
við krossfara. Samkvæmt heimildum
voru farnar þrjár krossferðir til Finn-
lands en nú er talið að sú fyrsta hafi
aldrei verið farin.
Eíríkur helgi Svíakonungur átti að
hafa farið fyrir krossferð til Finnlands
á árunum 1155-60 og var henni ætl-
að að boða frið og kristna trú. Finnar
höfðu engan sérstakan áhuga á því
Skelfdu alla við eyStraSalt