Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1913, Page 25

109
Þessar kosningar voru að sínu leyti engu síður sóttar, en næstu á undan,
alls sóttu kjörfund 3/4 hluti allra kjósenda, þær voru yfirleitt jafnvel sóttar 1 öllum
kjördæmum; að eins í einu kjördæmi, Norður-ísafjarðarsýslu undir 60 af hundraði.
Við þessar kosningar komust 6 alveg nýjir þingmenn að.
Sje nú athugað, hvaða stjettir landsins hafi skipað alþingi, og sje þeirri
skiftingu fylgt, sem blöðin einatt hafa lagt til grundvallar, þá verður útkoman þessi.
1874 1880 1886 1892 1894 1900 1902 1903 1908 1911
Bændur 16 11 10 12 11 10 11 6 10 10
Prestar 7 7 9 8 8 5 5 6 6 5
Sj'slumenn 1 2 3 4 4 8 4 6 1 3
Aðrir embættismenn 1 4 4 1 2 2 5 6 4 7
Embættislausir mentamenn 2 9 4 5 4 3 2 4 9 5
Kaupsýslumenn 3 4 )) » 1 2 3 2 4 4
Samtals ... 30 30 30 30 30 30 30 30 34 34
Þessi aðgreining er í sjálfu sjer ekki alveg fullnægjandi og heldur ekki skörp,
þvi það getur verið vafasamt, livort telja beri stúdent, sem býr á jörð fremur bónda
en embættislausan mentamann, eða bónda, sem jafnframt er kaupfjelagsstjóri, frem-
bónda en kaupsýslumann. Af þessu yfirliti sjest, að bændur hafa einu sinni verið
fullur heliningur þjóðkjörinna þingmanna, en hafa alt af farið fækkandi, en þó hægt,
nema við kosningar 1903, þá eru þeir Vs hluti þingmanna, en einmitt það ár, er þó
skiftingin milli þessara sljetta einna jöfnust. Kaupsýslumenn eru tiltölulega fæstir,
en sýslumenn einna fjölmennastir þegar litið er til, hve fáir þeir eru alls á landinu.
Sjómannastjettin hefur aldrei átt neinn sjerstakan fulltrúa, en auðvilað hafa margir
þingmenn þó um leið haft atvinnu af sjávarafla. Verkalýðurinn hetur heldur aldrei
átt neinn fulltrúa, og stafar það eðlilega af hinum takmarkaða kosningarrjetti, en nú
eptir að hann hefur verið mjög rýmkaður, má búast við, að sú stjett eignist bráð-
lega þingmann. Sje prestum slegið saman við bændur, sem vel má, því flestir prest-
ar eru jafnframt bændur, þá sjest það, að landbúnaðurinn hefur optast haft full-
kominn meiri hluta á þingi, og er þetta i fullu samræmi við það, sem tíðkast í út-
löndum t. a. m. á Norðurlöndum. Með þeirri kosningaraðferð, sem nú er, og með-
an að eins tveir stjórnmálaflokkar eru í landinu, má alt af búast við þvi, að Iiag
stjettanna sje síður gætt, en einstakra manna, þeirra sem helzt hafa sig frammi, en
kæmust hlutfallskosningar á, mundu einstaka stjettir miklu fremur geta komið sinum
fulltrúum að, þó flokksfylgi sennilega mundi ráða mestu, altjend fyrst i stað.
Hjer kemur því næst samandregin skýrsla, er sýnir kjósendatölu í hverju
kjördæmi við alþingiskosningar 1874—1911.