Dagblaðið Vísir - DV - 13.07.2012, Blaðsíða 42

42 Lífsstíll 13.–15. júlí 2012 Helgarblað
Reynir
Traustason
Baráttan
við holdið
S
orrí, það er ekki heimild,“
sagði afgreiðslustúlkan á
veitingahúsinu. Ég stóð eins
og auli með rjúkandi kjöt-
súpudisk. Ein af mínum verstu
martröðum hafði ræst. Ég hafði átt
viðskipti en gat ekki borgað. Eigin-
konan og göngufélaginn var með
í för. Ég sá út undan mér þegar
hún lagði varlega frá sér kjötsúpu-
diskinn og laumaðist í burtu. Ég
var einn í illbærilegum aðstæðum.
Afgreiðslustúlkan var
með tyggjó. Hún
tuggði takt-
fast á meðan
hún horfði á
mig köldum
augum sem
gátu gefið til
kynna samúð eða
fyrirlitningu á viðskiptavini sem
var kominn í greiðslustöðvun. Röð
af fólki beið eftir afgreiðslu en sem
betur fór voru flestir útlendingar
sem ekki voru líklegir til þess að
leggja á minnið örlög manns sem
gat ekki borgað súpuna sína. Sjálf-
um leið mér dálítið eins og litlu
stúlkunni með eldspýturnar. Ég sá
inn í dýrð allsnægtanna en fékk
ekki að borða. Eldspýtan mín var
lokað VISA-kort.
Dagurinn hafði verið erfiður.
Að baki voru þrjú fjöll í Þórsmörk
og nágrenni. 52 fjalla-klúbbur-
inn hafði bókstaflega
farið hamförum
upp og niður fjöll
og tinda. Þessi
hundrað manna
hópur átti að baki
yfir 20 fjallgöng-
ur á árinu og það höfðu myndast
sterk tengsl hjá fólkinu sem fæst
þekktist í ársbyrjun. Áhugamálið
batt fólk saman og það skipti engu
úr hvaða þjóðfélagshópi menn
komu. Á fjallinu voru allir félagar
og jafnsléttan kom þeim ekki við.
Á heimleiðinni í rútunni var
tilkynnt um kjötsúpustopp. Ég
hrósaði happi yfir því að hafa tek-
ið með mér VISA-kortið góða sem
hafði um árabil opnað mér leiðir
að lífsins lystisemdum. Þetta var í
lok mánaðar.
Í örvæntingu bauð ég af-
greiðslustúlkunni fleiri kort. Í fáti
rétti ég fram ökuskírteinið mitt.
Vaxandi óróleiki var í röðinni. Ég
afsakaði mig. Á endanum tók ég
ákvörðun. Ég herti upp hugann
og bað stúlkuna með köldu aug-
un að geyma súpuna um stund. Á
borði í grennd var hluti af göngu-
hópnum. Ég ákvað að leggja spil-
in á borðið og lýsa höfnuninni. Á
einu augabragði rétti einn félag-
anna fram kortið sitt og sagði að
mér væri velkomið að nota það
eins og þyrfti. Ég sagðist ekki vilja
lifa á bónbjörgum en ég myndi að
sjálfsögðu borga til baka við heim-
komu. Það hnussaði í velgjörða-
manninum og hann sagðist ekki
nenna að ræða þetta meira.
Stúlkan með köldu augun
tuggði ákaft á meðan lesarinn
kannaði greiðslugetu hins nýja
korts. Það var gríðarlegur létt-
ir þegar strimillinn rann út úr
apparatinu og lýsti því að viðskipt-
in væru fullkomnuð. Ég gekk frá
afgreiðsluborðinu með tvo kjöt-
súpudiska og brauð. Þjáningunni
var lokið. Ég skilaði félaganum
kortinu. Hann sagði mér að taka
kortið aftur ef mig langaði í ann-
að og meira. Ég þakkaði fyrir mig.
„Nei, ég er góður,“ sagði ég og
mátti ekki til þess hugsa að ganga
aftur í gin óvinarins með tyggjóið.
Ég hafði ekki taugar í að kveikja á
fleiri eldspýtum auk þess að mað-
ur á ekki að fikta með eld. Um
kvöldið millifærði ég á félagann af
fjallinu.
Með lokað
VISA-kort
Hvað finnst Færey-
ingum um Ísland?
Á
fengið er innifalið,“ segir fær-
eyski sjómaðurinn sem situr
við hlið mér í flugvél Atlantic
Airways. Augabrún mín lyft-
ist. Þó það sé talsvert styttra
til Færeyja en til meginlandsins er
því miður ekki mikið ódýrara að
fljúga þangað. Með þessu móti virð-
ist þó hægt að endurheimta drjúgan
hluta fargjaldsins.
„Ég ætla að fá það sama og hann,“
segi ég og bendi á sessunaut minn
sem er upptekinn við að raða fyllt-
um glösunum í kringum matarbakk-
ann. Eftir umgang af Okkara bjór og
Eldvatni kemur í ljós að Færeyingur-
inn var á Íslandi að hjálpa kolleg-
um sínum að mótmæla kvótakerf-
inu. Eitthvað í mér vill benda honum
á að líklegast séu kvótagreifarnir að
hafa hann að fífli, en ég læt það vera.
Í staðinn fáum við okkur annan um-
gang af Okkara.
Eldvatn og okkar bjór
Helsti bjór eyjanna, sem taka að rísa
þverhnípt upp úr hafinu heitir, eins
og gefur að skilja, Föröyja Bjór. Mjöð-
urinn kemur frá Klakksvík, sem er
nokkurs konar Akureyri þeirra Fær-
eyinga, höfuðstaður norðursins og
bruggbær mikill. Íbúar höfuðstaðar-
ins Tórshavn máttu illa þola að vera
stöðugt að drekka bjór frá þessum
keppinaut sínum, svo þeir breyttu
gjaldþrota hænsnabúi í brugghús og
nefndu afurðina Okkara, eða bjór-
inn okkar. Eldvatnið er hins vegar
framleitt í Danmörku úr færeyskum
hráefnum, því bannað er að brugga
nokkuð sem er sterkara en fimm pró-
sent í heimalandinu. Í apríl var þess-
um reglum þó breytt, og aldrei að
vita nema Eldvatnið fari að finna leið
sína heim.
„Þetta er einn af þremur erfið-
ustu flugvöllum í heimi til að lenda
á,“ segir sjómaðurinn þegar flug-
vélin tekur að því er virðist lóðrétta
dýfu. Ég gríp um glösin á borðinu.
„Einn hinna er í Himalayafjöllum, en
ég man ekki hvar sá síðasti er,“ bætir
heimamaðurinn við.
Skemmtileg skilti
Þegar flugvélin er lent og rútu ferðin
til Tórshavn að baki kemur í ljós
að Mentunarnótt skal haldin hér í
borg. Fyrirbæri þetta er ekki ósvip-
að Menningarnótt, nema haldin
þrisvar á ári og án allra flugeldasýn-
inga. Þannig eru Færeyjar, nánast
eins og Ísland nema örlítið minni í
sniðum og minna um glys og glam-
úr.
„Mér finnst Íslendingar vera pínu
snobbaðir og allt of uppteknir af því
að elta tískuna,“ segir stúlka á þrí-
tugsaldri sem var í námi á Íslandi.
Henni finnst þó sem viðhorfið til
Færeyinga hafi batnað til muna eft-
ir hrun. Áður fyrr gerðu Íslendingar
gjarnan grín að þeim, en nú þakka
þeir Færeyingum kærlega fyrir að
vera eina þjóðin sem rétti fram
hjálparhönd þegar áföllin dundu
yfir. Það er alveg sama hverju Ís-
lendingar taka upp á og mörgu mis-
jöfnu, ávallt vilja Færeyingar standa
með okkar.
Þrátt fyrir alla þessa hlýju er
erfitt að pískra ekki að skiltun-
um þegar gengið er um götur bæj-
arins. Leigubíll heitir „hýruvogn-
ur,“„bert viðskiftafólk“ eða „berir
kúnnar“ stendur á bílastæðum fyr-
ir utan stórmarkaði, og þeir sem
þurfa aðstoð við skattaskýrsluna
fara í „Grannskoðaravirkið,“ þar sem
endurskoðendur starfa.
Eimskip, Bónusbúðir
og kokteilsósa
Í matvörubúðunum má sjá undar-
lega samsetningu af færeyskum,
dönskum og enskum vörum. Það
síðasta kemur á óvart, en hernám
Breta í seinni heimsstyrjöld skildi
eftir sig mikla ást á „fish and chips“
og ensku karamellusælgæti. Ef til vill
myndum við á Íslandi einnig frekar
borða djúpsteiktan fisk heldur en
hamborgara og franskar, ef Banda-
ríkjamenn hefðu ekki komið í stað
Breta árið 1941.
Og inn á milli þessara vara má
svo sjá skærbleikt þjóðarstoltið, kok-
teilsósu í umbúðum frá E. Finns-
son. Í minni æsku var mikið flutt á
milli landa, og á ég margar erfiðar
minningar frá því þegar fjölskyldan
kom saman og reyndi að búa til kok-
teilsósu sem einhvern veginn náði
aldrei réttum lit. Það er gott að vita að
þeir sem alast upp á Færeyjum þurfa
ekki að ganga í gegnum það sama.
Merki um nágrannann í norðri
má sjá víðar. Það fyrsta sem blasir
við á Eystribryggju þar sem ferjurnar
koma að landi er íslenska sendiráðið.
Ekki síður til marks um íslensk áhrif
eru Eimskipagámarnir sem stöðugt
er verið að afferma á bryggjunni, eða
Bónusskiltin sem varða leiðina út úr
borginni.
Dást að Hörpunni
Rúmri viku síðar er íslenski fáninn
dreginn að húni yfir Skansapakkhús-
inu í tilefni þjóð hátíðardagsins. Fær-
eyskir sjálf stæðissinnar hafa löng-
um litið á Ísland sem fyrirmynd og
var hrunið því mikið áfall hér líka, en
á móti kemur að hægt er að dást að
dugnaði Íslendinga við að vinna sig út
úr því. Færeyingar tala með stolti um
opnun Hörpunnar sem enn eitt dæmi
um mikilfengleik bræðraþjóðarinnar
í norðri.
Í Færeyjum eru fjórir stórir stjórn-
málaflokkar, einn til hægri sem styð-
ur sjálfstæði og einn til hægri sem er
á móti því, sömuleiðis einn til vinstri
sem er með sjálfstæði og annar á
móti. Á Íslandi tóku stéttastjórnmál-
in við af sjálfstæðisbaráttunni, en hér
er hún enn ókláruð og þarf því að vera
tvennt til af hvoru.
„Það myndu líklega fleiri koma
á svona samkomu á Íslandi, er það
ekki?“ spyr heima maður mig þar sem
ég er staddur á tónleikum sjálfstæðis-
sinna til vinstri. Þeir hefjast eftir mið-
nætti og hæ hó, jibbí jei, það er kom-
inn 17. júní. Ég gæti sagt að það væri
þá helst opnun nýrrar húsgagna-
verslunar sem fengi Íslendinga til að
rísa upp úr sófanum, en leyfum hon-
um að hafa sínar fyrirmyndir.
Hljómsveitin 200 stígur á svið og
talar vel um Ísland og illa um Dani.
Ekki síður beinast spjót hennar gegn
hinum nýstofnaða Miðflokki, sem
mætti kalla öfgasinnaðan trúflokk.
„Miðfingurin til miðflokkurin,“ heitir
eitt lagið.
Guð býr í Færeyjunum, amma
Ef til vill er það þessi árátta að trúa á
almættið sem er helsti munurinn á
Íslendingum og Færeyingum. Má sjá
merki þess víða, og sem dæmi kjósa
margir að kalla höfuðborgina Havn
frekar en Tórshavn, svo ekki þurfi að
taka sér nafn Ásaguðs í munn. Fyr-
ir utan kirkju eina má sjá styttu af síð-
hærðum og skeggjuðum manni sem í
fyrstu virðist eiga að vera Jesú Kristur,
þar til maður rekur augun í sverðið við
síðu hans. Þetta reynist ekki vera rót-
tæk endurtúlkun á frelsaranum, held-
ur hann Sigmundur Brestisson úr Fær-
eyingasögu, sem eitt sinn tókst á við
Þránd í Götu um sálnalíf á eyjunum.
Ólíkt því sem gerðist á Íslandi
leiddi kristnitakan hér til mikilla
mannvíga, og er það ef til vill þess
vegna sem Færeyingar taka trúmál
sín svona alvarlega enn þann dag í
dag. Ísland var fyrst vestrænna ríkja
til að viðurkenna sjálfstæði Palestínu,
en hér má sjá davíðs stjörn una víða á
húsum. Það ku vera algengt að fara til
fyrirheitna landsins til að vinna sjálf-
boðastörf, svo Ísraelsríki megi verða
sem voldugast og endurkomu frelsar-
ans flýtt, eins og spár segja til um.
Kostir og gallar
íslenskrar tungu
„Það er gott að læra íslensku, því þá
veit maður hvar ð-ið á að vera,“ seg-
ir sjálfstæðissinni sem lengi hefur
dvalið á Íslandi. Þegar færeyskt rit-
mál fór að taka sig mynd á 19. öld
var ákveðið að taka ð-ið upp, en hins
vegar er það ekki borið fram. Er það
því oft ekki nema á færi málfræðinga
að vita hvenær stafsett skal með ð-i og
hvenær ekki. Sem dæmi um þetta er
markið við höfnina þar sem þátttak-
endur smábátakeppna koma í land.
Mark heitir „mál“ á færeysku, og er
það hér stafsett „Málð,“ sem ku vera
rangt, en enginn vissi hvort ð ætti við
eða ekki.
Ekki eru þó allir jafn sannfærðir
um kosti íslenskrar tungu. „Það eru
bara tvö orð sem maður þarf að kunna
til að komast af á Íslandi,“ segir ann-
ar mér, „og þessi tvö orð eru „Já já“,“
bætir hann við. Það er undarlegt að
vera staddur í öðru landi, en þar sem
Ísland er eigi að síður svo þekkt að
menn kunna að gera grín að því.
Þegar maður hlustar á rapp sveitina
Swangah dangah finnst manni eigi að
síður sem þessar tvær þjóðir séu raun-
verulega ein. „Fokk Paul Watson,“
segja rappararnir um manninn sem
sökkti hvalveiðiskipunum í Reykja-
víkurhöfn, og allir taka undir.
Kjallari
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Davíðsstjarnan Ísland var
fyrst vestrænna ríkja til að
viðurkenna sjálfstæði Pale­
stínu, en hér má sjá davíðs­
stjörnuna víða á húsum.
Bert viðskiptafólk Leigubíll heitir
„hýruvognur,“„bert viðskiftafólk“ eða „berir
kúnnar“ stendur á bílastæðum fyrir utan
stórmarkaði.
Í siglingu Blaðamaður ferðaðist um Færeyjar og komst að ýmsu um muninn á samfélagi
Íslendinga og Færeyinga.