Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.2012, Blaðsíða 44

44 Menning 23.–25. nóvember 2012 Helgarblað
Ungir höfundar fá sviðið
n Fjögur verk eftir unga danshöfunda frumsýnd í Borgarleikhúsinu
Í
gærkvöldi frumsýndi Íslenski dans-
flokkurinn á Nýja sviði Borgar-
leikhússins fjögur verk eftir unga,
upprennandi danshöfunda undir
yfirskriftinni Á nýju sviði.
Verkið TIL er eftir Frank Fannar
Pedersen. Eftir að Frank útskrifaðist
frá Listdansskóla Íslands árið 2008 hef-
ur hann dansað með Íslenska dans-
flokknum og IT Dansa á Barcelona
á Spáni. Frank var ráðinn sem sóló-
dansari við dansflokkinn í Wiesbaden
í Þýskalandi árið 2011 þar sem hann
dansar í dag undir stjórn Stephans
Thoss. Verkið TIL er um konu sem
lifir á mörkum ímyndunar og raun-
veruleika og sækir danshöfundur-
inn innblástur í persónu Guðrúnar
Ósvífursdóttur og setningar hennar:
„Þeim var ég verst er ég unni mest“.
Verkið Og þá aldrei framar eftir
Steve Lorenz tekur á umpólun og
breytingum. Það skoðar augnablik
þegar eitthvað stórvægilegt gerist sem
breytir lífi manns varanlega. Steve
lenti sjálfur í skelfilegri lífsreynslu
þegar hann slasaðist lífshættulega
við æfingar. Hann hefur nú jafnað sig
að fullu og Íslendingar fylgjast með
honum keppa í Dans dans dans á RÚV.
Svo vill til að unnusta hans, Hjördís
Lilja Örnólfsdóttir, á einnig verk á sýn-
ingunni, en verkið Ótta er eftir hana,
Ásgeir Helga Magnússon og Unni El-
ísabetu Gunnarsdóttur. Ótta er um
óróleikann sem margir finna fyrir milli
klukkan 03.00 til 06.00.
Yngsti danshöfundur kvöldsins er
Karl Friðrik Hjaltason. Verkið Allegro
Con Brioer er samið utan um tónverk
Dmitri Shostakovich og reynir Karl að
draga fram upplifun sína af tónsmíð-
um Shostakovich. n
Saman í dansinum
Hjördís Lilja og Steve
Lorenz eru kærustu­
par og eru höfundar
hvort síns verksins
á sýningu Íslenska
dansflokksins.
A
ðeins tvennt virðist eilíft í
Bretaveldi þessa dagana,
annars vegar Elísabet drottn-
ing og hins vegar James
Bond. Bæði voru talin af um
tíma á 10. áratugnum, Bond vegna
endaloka Kalda stríðsins og Elísabet
eftir dauða Díönu, en hafa undanfarin
ár átt glæsta endurkomu.
Í sumar mátti sjá himinháar eftir-
myndir af konungsfjölskyldunni með-
fram ánni Thames í tilefni af sextíu ára
stjórnartíð drottningar, og í nýjustu
Bond-mynd stendur njósnari hennar
hátignar við sömu á og horfir yfir Big
Ben, en er sjálfur líklegast orðinn jafn
mikið tákn um Bretaveldi og klukkan
sjálf.
Hin unga drottning
Árið 1953 var um margt erfiður tími
fyrir Breta. Þeir höfðu farið með sigur
af hólmi í síðari heimsstyrjöld, en
máttu nú horfa upp á heimsveldi sitt
liðast í sundur og Bandaríkin taka
við forystu í alþjóðamálum. Winston
Churchill var aftur orðinn forsætis-
ráðherra, en var háaldraður og að-
eins skugginn af þeirri hetju sem hafði
leitt þjóðina í orrustunni um Bretland
rúmum áratug áður.
Það sem helst vakti upp
þjóðarstoltið, þá sérstaklega á með-
al íhaldssamari Breta, var krýning
hinnar 27 ára gömlu Elísabetar til
drottningar. Faðir hennar Georg VI.
(sá sem Colin Firth leikur í The King‘s
Speech) hafði látist fyrir aldur fram
sökum krabbameins og neyðst til að
taka við krúnunni þegar bróðir hans
sagði af sér vegna skilnaðarmála.
Nú töluðu sumir um að ný Elísabet-
aröld væri hafin, og vísuðu í þá daga
þegar heimsveldið var að þenjast út og
Shake speare var upp á sitt besta.
Eiginkonan lítt hrifinn
Enginn nýr Shakespeare birt-
ist, en þetta sama ár kom út bókin
Casino Royale er fjallaði um njósnar-
ann James Bond og hlaut töluverða
athygli. Höfundur var hinn fyrrverandi
njósnari Ian Fleming, sem hafði með-
al annars verið í Portúgal í stríðinu þar
sem hann spilaði póker við nasista og
tapaði stórt. Bókinni var því ekki að-
eins ætlað að endurreisa hetjuímynd
Breta, heldur einnig að lina samvisku
Flemings sem hafði með þessum hætti
fjármagnað njósnir Gestapo á Íberíu-
skaga. Margir vilja einnig meina að
henni hafi verið ætlað að ganga í aug-
un á nýbakaðri eiginkonu Flemings
sem hann hafði stolið frá fyrri eigin-
manni hennar og útgefanda Daily
Mail, en hann hafði ekki erindi sem
erfiði. Ann Fleming fannst þetta held-
ur klámfengið og kaus frekar sam-
skipti við gáfumenni á borð við Lucian
Freud, en bæði hún og Ian áttu eftir að
eiga ótal elskhuga.
Avókadó og gjaldeyrishöft
Casino Royale er að mörgu leyti
raunsæisleg spennusaga, og óralangt
frá þeim ævintýraheim sem Fleming
síðar skapaði. Sagan gerist öll í smá-
bæ í Norður-Frakklandi, en jafnvel
þetta var flestum Englendingum fjar-
lægur staður. Rétt eins og Íslendingar
þurftu þeir að stríða við gjaldeyris-
höft og verðbólgu, og fæstir höfðu tök
á að bregða sér í utanlandsferðir, ekki
einu sinni rétt yfir sundið. Og þegar
Bond gæðir sér á avókadó er hann
svo sannarlega að bragða á forboðn-
um ávexti. Avókadó var á lista breskra
stjórnvalda yfir vörur sem þótti bruðl
að flytja inn, á sama tíma og tertubotn-
ar voru bannaðir á Íslandi af sömu
ástæðum.
Carrie Bradshaw og James Bond
Fyrsta Bond-bókin gekk nógu vel til
að útgefandinn bæði um fleiri, og
strax árið eftir birtist Live and Let Die.
Hér voru flest öll þau einkenni komin
til sögunnar sem við þekkjum, enda
þurfti Bond að ferðast meira til að
vera skrefi á undan almenningi. Sagan
gerðist í Bandaríkjunum og á Jamaíku,
þar sem Fleming sjálfur bjó. Einnig
er hér fyrsti ofurskúrkurinn kom-
inn til sögunnar, sem heldur langar
ræður yfir Bond þar sem hann útskýrir
áform sín í smáatriðum. Nefnist hann
Mr. Big, en þó ekki hinn sami og síð-
ar gerði Carrie Bradshaw lífið leitt í
Beðmálum í borginni. Bókin innihélt
æsispennandi neðansjávarsenur, en
köfun var eitt af helstu áhugamálum
Flemings auk framhjáhalds, vodka-
drykkju og stórreykinga. Að öðru leyti
er sagan barn síns tíma, Bond á í höggi
við samtök sem berjast fyrir réttind-
um blökkumanna í Bandaríkjunum,
en reynast að sjálfsögðu vera sovéskir
njósnarar.
Bandaríkjamaðurinn Jimmy Bond
Þrátt fyrir að heiti kaflans „Nigger
Heaven“ væri breytt seldust Bond-
bækurnar heldur verr í Bandaríkjun-
um en í Bretlandi, og endurspeglar það
ef til vill hlutverk bandaríska njósnar-
ans Felix Leiter sem Bond þarf stöðugt
að vera að koma til bjargar. Bond var
fyrst og fremst bresk fantasía. Banda-
ríkjamenn reyndu þó að eigna sér
hann strax árið 1954, þegar sjónvarps-
mynd var gerð eftir Casino Royale
og söguhetjan varð að bandaríska
njósnaranum Jimmy Bond. Myndin
hlaut heldur dræmar undirtektir, en
bækurnar héldu áfram að koma út, og
loks, árið 1962, kom Bond í bíó.
Margt hafði breyst í millitíðinni.
Haftaárin voru að baki og þegar glæsi-
mennið Bond birtist í líki Sean Conn-
ery, vel klætt og fágað (Skotinn Conn-
ery var víst tekinn rækilega í gegn
af framleiðendum til að ná þessari
fágun) var það til marks um að Bretar
gætu loks farið að sletta úr klaufunum.
Kjarnorkustríð í Karíbahafi
Myndin var þó ekki byggð á fyrstu
Bond-bókinni, heldur á þeirri sjöttu,
Dr. No. Hafði hún fengið mun verri
dóma í Bretlandi en í Bandaríkjunum,
en Bond var nú ætlað á alþjóðamark-
að. Sagan hér gerðist að mestu leyti
á Jamaíku og hentaði vel, því þegar
myndin kom út í október rambaði
heimurinn á barmi kjarnorkustyrj-
aldar sökum annarrar eyju í Karíba-
hafi. Casino Royale varð ekki að alvöru
Bond-mynd fyrr en árið 2006, reyndar
sama ár og Bretar kláruðu að borga
risavaxið lán sem þeir fengu frá Banda-
ríkjamönnum til að efla gjaldeyrisforð-
ann í kjölfar stríðsins, og var það fyrsta
myndin með Daniel Craig. Live and
Let Die varð hins vegar að fyrstu Bond-
mynd Roger Moore árið 1973.
Karnabær og Dr. No
Dr. No sló í gegn, margar fleiri fylgdu
í kjölfarið og tekið var á móti Sean
Connery eins og rokkstjörnu á frum-
sýningum. Sama dag og Dr. No kom út
gáfu fjórir ungir strákar frá Liverpool
út sína fyrstu smáskífu, sem nefndist
„Love Me Do.“ Á næstu árum var það
til London, frekar en til Los Angeles
eða New York, sem æska heimsins
leitaði fyrirmynda. Allir hlustuðu á
Bítlarokk, fóru á James Bond í bíó og
klæddust eins og menn gerðu á Carna-
by Street, og meira að segja á Íslandi
hét helsta tískubúðin Karnabær í höf-
uðið á fyrirmyndinni. Grámygluleika
eftirstríðsáranna var lokið og Bretland
var aftur komið í tísku. n
valur@gmail.com
n Grámygluleika eftirstríðsáranna var lokið með glæsileika James Bond
Þegar james Bond
Bjargaði Bretlandi
Sean Connery
tekinn í gegn Sean
fékk mikla yfirhalningu
og varð kyntákn sem
spæjarinn kvensami.