Náttúrufræðingurinn - 2009, Qupperneq 38

Náttúrufræðingurinn
102
of Iceland“4 er að finna athugasemd
um að Bjarni Sæmundsson5 hafi
minnst á krabba af þessari tegund
norður af Íslandi, en höfundar eru
sammála um að það dýr hafi borist
til landsins sem matvæli, með far-
þegaskipi frá Danmörku eða Noregi.
Þessi skýring er mjög líkleg þar
sem sjávarhiti við norðanvert Ísland
er mun lægri en á nyrstu þekktu
útbreiðslusvæðum í Noregi. Öðru
máli gegnir um suðurströnd lands-
ins þar sem sjávarhiti er svipaður og
við vesturströnd Noregs.
Lýsing
Töskukrabbinn frá árinu 2004 er
karldýr með dæmigerðan sléttan
bakskjöld og er frambrún skjald-
arins greinilega mörkuð með tíu
ávölum geirum hvorum megin.
Bakskjöldurinn er sporöskjulaga,
107 mm að lengd og 170 mm að
breidd. Þyngdin var 705 g, reynd-
ar eftir að krabbinn hafði verið á
þurru í um eina klukkustund auk
þess sem á hann vantaði þriðja fót
hægra megin og fimmta fót vinstra
megin. Liturinn er rauðbrúnn með
svörtu á gripklónum og gulhvítur á
kvið. Gripklærnar eru afar sterkleg-
ar en þær eru heldur stærri á karl- en
kvendýrum. Stífir hárbrúskar liggja
í röðum eftir fótapörunum og síðasti
liðurinn endar í oddmjóum broddi.
Skjaldarbreidd töskukrabba
getur orðið allt að 300 mm en er
þó yfirleitt ekki mikið yfir 200
mm. Hámarksþyngd er um 4 kg.6
Töskukrabbi er stærsti nytjakrabb-
inn í Evrópu ef undan er skilinn að-
flutti kóngakrabbinn (Paralithodes
camtschaticus) í Barentshafi.
Lífshættir og útbreiðsla
Útbreiðslusvæði töskukrabba er
við strendur Vestur-Evrópu utan
Eystrasalts, allt norðan frá Lófót í
Noregi, við Hjaltland og suður með
Vestur-Evrópu til norðvesturstrand-
ar Afríku. Einnig finnst hann í Mið-
jarðarhafi austur til Eyjahafs. Ein-
takið sem lýst er í greininni veiddist
lifandi og því er hér skjalfestur
nýr fundarstaður tegundarinnar og
um leið stækkun útbreiðslusvæðis
hennar (2. mynd).
Töskukrabbinn heldur sig á
grunnsævi, allt niður á 100 m dýpi,
og er hann nokkuð hreyfanlegur.
Dæmi eru um að kvendýr fari
allt að 300 km vegalengd á 12–18
mánuðum til að safnast saman á
ákveðnum gotstöðum með sendnu
undirlagi. Karldýrin halda hins
vegar meira kyrru fyrir, helst á
hörðum botni. Hrygning er einkum
að haustlagi og ber hrygnan eggin
á sér allan veturinn, í u.þ.b. sjö
mánuði. Lirfurnar eru sviflægar í
efri lögum sjávar í 1–2 mánuði og
rekur þannig með straumum. Þegar
ákveðnum þroska er náð koma
lirfurnar sér fyrir í þaraskógi til
uppvaxtar. Kynþroska er síðan náð
við 5–6 ára aldur. Fæða krabbans
er af ýmsu tagi; hann er aðallega
rándýr sem étur m.a. fiska, skeldýr
og orma en einnig er hann að ein-
hverju leyti hrææta.6,7
Veiðar og nýting
Skráður heildarafli af töskukrabba
í Evrópu hefur fjórfaldast á síðast-
liðnum 50 árum og á 10 ára tímabili,
1994–2003, jókst aflinn úr um 30.000
tonnum í 46.000 tonn. Langmest
er veitt við Bretland, eða 21.600
tonn árið 2003, einkum í Ermasundi
og við austurströnd Englands og
Skotlands. Þar á eftir koma Írland
með 11.500 tonn, Frakkland 5.900
tonn og Noregur 4.900 tonn. Veiðin
hjá þessum þjóðum hefur farið ört
vaxandi á síðari árum, nema í Frakk-
landi þar sem hún var tvöfalt meiri
2. mynd. Útbreiðslusvæði töskukrabba (blátt), tannkrabba (rautt) og klettakrabba (grænt) í Norður-Atlantshafi ásamt nýjum fundarstöðum
við Ísland. – The distribution of Cancer pagurus (blue), C. bellianus (red) and C. irroratus (green) including the new Icelandic records.