Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 49

Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 49
113 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags Náttúrufræðingurinn 77 (3–4), bls. 113–115, 2009 Margir hafa af því ánægju að ganga um malarfjörur og huga að falleg- um smásteinum, sem þar kunna að leynast. Á mörgum stöðum eru klettar og sjávarbakkar ofan við slíkar fjörur. Stundum nær brim að skola þaðan lausu efni, en vatn og vindar veðra líka þessa bakka og þá koma víða fram í dagsljósið ýmsir atyglisverðir steinar. Ár og lækir eru líka iðnir við að bera til sjávar ofan úr fjöllum ýmsa skraut- lega steina. Síðan tekur sjórinn við, sverfur í burtu skarpar eggjar og slípar og fágar þessa smásteina. Sumir kunna að láta sér nægja að hafa ánægju af að eignast litfagr- an skrautstein, en aðrir hafa líka áhuga á að vita meira um steininn sem þeir fundu í fjörugrjótinu. Fróðlegt er að skoða hvernig öldurót við sjávarströnd myndar steinvölu úr skarphyrndu smágrjóti. Að finna og tína fallega smásteina í malarfjöru Um leið og smágrjótið er á ferðinni upp og niður hallandi ströndina nýst það saman og skarpar brúnir sverfast af því (7. og 8. mynd). Tvær megingerðir af steinvölum eru mest áberandi. Önnur er egg- eða kúlulaga en hin þunn og flöt. Flötu steinvölurnar hafa flestar myndast úr þunnum flögum af lagskiptu grjóti. Egg- eða kúlulaga steinvölur velta upp og niður undan öldum á ströndinni, en flötu steinvölurnar velta sjaldnast heldur ýtast upp og niður fjöruna. Svarfið sem myndast við slípun á steinvölum á sjávarströndum verður að sandi, þannig að þar verður fjaran smám saman blanda af sjávarmöl úr steinvölunum og sandi. Þegar tímar líða og ef ekki bætist við meira af steinbrotum fara steinvölurnar minnkandi og eyðast að lokum, þannig að eftir 3. mynd. Mosaagat. Ljósm./Photo: Hjálmar R. Bárðarson. 2. mynd. Steinn úr lagskiptu kalsedóni. Ljósm./Photo: Hjálmar R. Bárðarson. 1. mynd. Steinn úr lagskiptu kalsedóni. Ljósm./Photo: Hjálmar R. Bárðarson. Steinvölur Hjálmar R. Bárðarson verður sendin malarströnd. Það er því öldurótið sem bæði myndar steinvölurnar og eyðir þeim. Allir steinarnir á þessari síðu og þeirri næstu voru tíndir upp í fjörum á Austfjörðum. Flestir þeirra voru fægðir með slípiefni í snúningstromlu, en form þeirra er þó óbreytt frá því þeir fundust á sjávarströndinni. Steinarnir á 1. og 2. mynd eru úr lagskiptu kalsedóni. Steinarnir á 3. og 4. mynd kallast mosaagat vegna þess að inni í steinunum er eins og hafi lokast inni mosagróður, en svo er þó ekki. Mosaagat er afbrigði af agati með innlyksum af berggrænu (seladóníti) eða klóríti. Steinninn á 5. mynd er gerður úr lagskiptu agati, sem er afbrigði af kvarsi, og á 6. mynd má sjá samsafn smá- steina sem allir fundust í fjörumöl á Austfjörðum.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.