Gerðir kirkjuþings - 2001, Blaðsíða 65

Fasteignamat þessara húseigna árið 2000 nemur 214.410 milljónum króna og
áætlað söluverð með 30% álagi 279 milljónum króna.
Rétt er að taka hér sérstaklega fram gagnvart sölu prestsbústaðarins í
Hafnarfirði, að sá bústaður kom í stað Garðaprestsseturs, en með stjórnarbréfi 19.6.
1914 var ákveðið að Garðakirkja skyldi flutt til Hafnaijarðar og prestssetursbústaður
reistur þar 1928. Þann 28.7.1992 ákvað landbúnaðarráðherra einhliða að afhenda/selja
6 jarðir Garðakirkju fyrir brot af sannvirði eða 49.2 milljónir króna, þegar áætlað
markaðsvirði var talið vera um 500 milljónir. Þessu mótmælti Þjóðkirkjan harðlega,
sjá nánar í fskl, bls. 23-24 og fsk. 8, bls. 112.
í Álitsgerð kirkjueignamefndar 1984 frá bls. 97 til 105 er vikið að sölu
prestsbústaðanna og sagt á bls. 99: "..sú spurning hlýtur líka að vakna, hvort sú
ráðstöfun að láta andvirði þessara húsa renna í ríkissjóð fái fyllilega staðist gagnvart
67. gr. stjórnarskrárinnar. Prestsseturshúsin voru óumdeilanlega eign prestakallanna
(embættanna) og hlutverkþeirra var að gera starf kirkjunnar mögulegt á viðkomandi
stað. Húsin voru hluti afþeirri heild, sem embættunum tilheyrði ogþeirri
grundvallaraðstöðu hefur aldrei verið breytt með lögmætum hœtti. Þau voru lögð
prestunum til, sem embættunum gegndu, og voru hluti afkjörum þeirra, sem þeir tóku
undir sjálfum sér. Samhliða nytjarétti báru þeirfulla ábyrgð á þeim og
fjárhagsskyldur, en var líka gert að tryggja stöðu þeirra, eins og annarra
kirkjueigna. " I ályktunarorðum um þessi mál segir á bls. 105: ”að prestsseturshús
sem reist voru á grundvelli laganna 1907, 1931 og 1947 geti ekki óvéfengjanlega
fallið undir íbúðarhúsnœði í eigu ríkisins".
í handriti sr. Þórhalls Höskuldssonar fsk. 5, kafla 3,5 eru sett fram ítarleg rök
fyrir ólögmæti þessarar framkvæmdar þar sem hann segir að þessi skipan hafi gengið
þvert "á viðtekna lagahefð og aldagamlar venjur" og síðan sagði hann orðrétt: "Ljóst
er að prestsseturshúsin voru eign prestakallanna ogþví hefur aldrei verið breytt með
lögformlegum hætti. Þau voru reist fyrir tekjur prestakallanna og prestarnir voru
ábyrgir fyrir þeim með launum sínum ogföstu fyrningargjaldi, sem ríkissjóður
ábyrgðist. Lengst af voru aðeins veitt lán til þeirra úr landssjóði og síðan
kirkjujarðasjóði. Og eftir að beinir styrkir úr ríkissjóði komu til má segja að þar hafi
aðeins verið um að rœða bœturfyrir rýrnun fyrningarsjóðanna, sem ríkissjóður bar
ábyrgð á. Og eins og segir í Alitsgerðinni 1984: "Veitandi láns eða styrk fær ekki eo
ipso eignarhald áþví sem kostað er með slíkum fjármunum", (bls 99)."
Þessi 13 prestssetursliús eru því án bóta fram tilþessa. Lögó er áhersla á, að
með samkomulagi við rikið um prestssetrin og því sem þeim fylgir, verói einnig
gengió frá uppgjöri þessara eigna meó fjárhagsskuldbindingu ríkisins.
Prestshúsið á Þingvöllum.
Seinni hluta árs 2000 kom upp sérstakt álitaefni milli yfirstjórnar kirkjunnar
og Þingvallanefndar varðandi eignarhald prestshússins á Þingvöllum, sem reist var
fyrir fjármuni úr kirkjujarðasjóði 1928-1929, a.m.k. að 2/3 hluta, sbr. fundargerð
Þingvallanefndar frá 7.11.1952.1 ritsafninu Sunnlenskar byggðir, þriðja bindi, útgefnu
1983, kemur fram eftirfarandi á bls. 212, skrifað af sr. Eiríki J. Eiríkssyni: "Gömlu
Þingvallabœjarhúsin voru rifin og steinsteyptur bær reistur eftir teikningu Guðjóns
Samúelssonar, burstabœr um 15 m á lengd og 10 m á breidd, ein hæð og ris og
kjallari. 1 þessum bæ býr þjóðgarðsvörður og er þetta um leið prestsbústaður, með
því og að kirkjujarðasjóður mun hafa reist bæinn að (með/ fjárframlögum."
Þar sem það liggur fyrir að í það minnsta 2/3 hlutar prestshúsins á Þingvöllum
eru reistir fyrir fé úr kirkjujarðasjóði er minnt á að til þess sjóðs var efnt með lögum
nr. 50/1907, en þar segir í 15. gr. "Andvirði seldra kirkjujarða og ítaka skal leggja í
61