Gerðir kirkjuþings - 2001, Síða 67

Gerðir kirkjuþings - 2001, Síða 67
sækja eftir hinni fornu lagahefð. Prestssetur, sem enn eru kirkjulén eru hluti embættis viðkomandi prests sem hefur sérstakar skyldur við prestssetrið og þá kirkju. Eignir lénskirknanna fylgja prestssetrunum, eins og rakið er í álitsgerð kirkjueignanefndar frá 1984, bls. 40 til 45 og bls. 111 til 123, en þar er fjallað um eignarréttarstöðu lénskirkjunnar. Vísast um það til þeirrar umíjöllunar. Niðurstöður Staðamála (Sáttargjörðin í Ögvaldsnesi í Noregi 1297) festu fyrirkomulag lénskirknanna í það form sem verið hefur síðan. Þá færðust þeir staðir, sem kirkjan átti að meirihluta, undir forræði biskups en prestarnir fengu eignirnar til forsjár sem nokkurs konar sjálfseignarstofnanir sem þeir höfðu framfærslu sína af. Þar urðu til kirkjulénin (benificia), sem um aldir stóðu að mestum hluta undir kirkjustarfi í landinu. Þau voru óskerðanlegar eignasamsteypur með bundnu hlutverki. Fjárhagur prestanna og prestssetranna fór saman um aldir. Þeir báru ábyrgð á viðhaldi lénskirknanna og höfðu til þess tekjur embættisins. Þær voru auk arðs af fasteignum ýmsir skattar og kvaðir, s.s. lausamannagjald og offur, ásamt lambsfóðri og skyldudagsverki þeirra sem voru fyrir innan skiptitíund. Þetta voru sóknartekjur allt til þess er þær voru settar í annan farveg með lögum nr. 40/1909.1 7. kafla nefndarálits með frumvarpi því er varð að lögum nr. 40/1909 er rætt um þessi gjöld til presta og kirkna og lagði nefndin til að tekið yrði upp ákveðið persónugjald í stað 12 tegunda af sköttum og 5 mismunandi niðurjöfnunargjöld. Þetta persónugjald skyldi nema kr. 2.25 og skiptast þannig að til prestsins skyldi renna 1.50 og 75 aurar til kirkjunnar. Sóknarnefnd átti að innheimta persónugjaldið og skila prestshlutanum til prestslaunasjóðs og hélst svo allt til 1941, þegar prestagjaldið var lagt niður með lögum nr. 72/1941. Löggjöf um umsjón og fjárhag kirkna nr. 3/1880, 13/1882 og 22/1907 gerði kleiff að færa hald bænda- og lénskirkna til safnaðanna, án þess að jarðir eða aðrir fornir tekjustofnar þeim tengdir væru afhentir söfnuðunum til að tryggja byggingu og viðhald kirkna. Þess í stað var ákveðið með lögum nr. 46/1907 að kirkjujarðirnar stæðu á bak við laun presta, en kirkjujarðasamkomulagið 10. janúar 1997 framlengdi þá skipan með eignaafhendingu á móti skuldbindingu ríkisins. Til þess að bæta söfnuðum fjárskort til byggingar og viðhalds kirknanna var sóknarnefndum heimilað með lögum nr. 40/1909, 7. gr. að leggja á sérstakt aukagjald eftir niðurjöfnun til viðbótar við sóknargjöld. Ákvæði þetta var einnig í lögum nr. 36/1948. Þegar lög nr. 91/1987 um sóknargjöld ofl. voru undirbúin, þótti það óeðlilegt að sóknarnefndir um allt land færu með þessum hætti með vald til að leggja á skatta, sem Alþingi einu bæri. Var þessi heimild því numin úr gildi en söfnuðunum bætt þetta úrræði í 2. kafla laganna um Jöfnunarsjóð sókna í 5. til 7. gr. Þannig má halda því fram að lagaákvæðin um hlutverk jöfnunarsjóðsins standi á grunni eigna lénskirknanna. Nauðsynlegt er að tryggja þetta með tvíhliða samkomulagi milli ríkis og Þjóðkirkju. Laun presta stóðu undir rekstri prestssetranna ef á þurfti að halda eftir að þau komu í staðinn fyrir lénstekjurnar fornu. Því var stofnaður prestlaunasjóður með lögum 46/1907 til samtryggingar og jöfnunar milli presta. Hann var jöfnunarsjóður með þeim hætti að ef tekjur presta af jörðunum yrðu umfram launin, ættu umframlaunin að renna í prestlaunasjóðinn ásamt vöxtum af inneign í kirkjujarðasjóði, en ef þau næðu ekki viðmiðun átti prestlaunasjóðurinn að bæta upp launin. Þá voru einnig sett sérstök lög um laun prófasta nr. 47/1907 og ellistyrk presta og eftirlaun nr. 48/1907, sem byggðu á sama grunni. Með lögum nr. 98/1933 var stofnaður sérstakur prestakallasjóður þar sem var ákveðið að ef prestakall stæði óveitt, skyldu þau laun sem spöruðust renna í sjóðinn. Sjóðurinn var á ábyrgð Kirkjuráðs, sem átti að veita úr sjóðnum til kirkjulegrar starfsemi. 63
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108

x

Gerðir kirkjuþings

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Gerðir kirkjuþings
https://timarit.is/publication/1136

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.