Gerðir kirkjuþings - 2001, Side 70

Margvísleg réttindi prestssetra hafa tapast vegna beinna aðgerða og/eða sinnuleysis
ríkisvaldsins. Ymis hlunnindi prestsetra hafa verið notuð endurgjaldslaust af hálfu
ríkisvaldsins t.d. má nefna bótalaust malamám vegna vegagerðar til margra ára.
Umhverfi prestssetra og búsetugæði hafa sömuleiðis rýmað víða vegna framkvæmda
á vegum ríkisins eða með stuðningi eða leyfi ríkisins til annarra t.d. með byggingu
skóla og ýmissa annarra mannvirkja. Verðmæti og arðbæmi margra prestssetra hefur
því rýmað umtalsvert af framangreindum sökum .Fyrirsjáanlegt er að mjög
kostnaðarsamt mun verða að koma prestssetrunum í viðunandi horf og réttindmn
þeirra sömuleiðis. Raunar er þegar áfallinn mikill kostnaður. Hér er ekki átt við
eðlilegt viðhald vegna aldurs og fyrninga. Þá er dýrt að kaupa þá lögfræðiþjónustu og
aðra þá sérfræðiþjónustu sem þarf til að greiða úr óleystum réttindamálum prestssetra.
Með samkomulagi, sem tæki til allra þessara þátta, ásamt skilgreiningu á
eignarréttarstöðu prestssetranna og tilgreiningu þeirra prestssetra sem myndu
afhendast ríkinu á móti fjárhagsskuldbindingu þess, væri íjárhagslegur aðskilnaður
ríkisins og Þjóðkirkjunnar staðfestur. Þá væri lokið umfjöllun um eignar- og
réttarstöðu Þjóðkirkjunnar í heild sinni, eins og óskað var eftir í
kirkjujarðasamkomulaginu frá 10. janúar 1997. Kirkjan yrði þá sjálfstæð stofnun urn
innri og ytri mál sín.
Niðurlag.
Nauðsynlegí er að íslenska ríkið og Þjóðkirkjan nái samkomulagi um
eignarréttarstöðu og aðra réttarstöðu prestssetra með því sem þeim fylgir, þannig
að gerður verói tvíhliða samningur þar um ísamræmi við
kirkjujarðasamkomulagið frá 10.1.1997.
Til þess að ná því samkomulagi, þarf eftirfarandi:
I fyrsta lagi að liggja fýrir nákvæm skilgreining um prestssetrin 1.1. 2001 og því sem
þeim fýlgir, í umsjá prestssetrasjóðs, sbr. 2. og 3. kafla þessarar greinargerðar, með
fsk. 7. Þá þurfa einnig að liggja fyrir upplýsingar um ósetnar prestssetursjarðir í mnsjá
prestssetrasjóðs, prestssetursjarðir í ábúð í umsjón landbúnaðarráðuneytisins,
niðurlögð prestssetur á tímabilinu 1907-1993 í umsjón landbúnaðarráðuneytisins, sbr.
4. 5. og 6. kafla greinargerðarinnar. Þá þurfa að liggja fyrir upplýsingar frá
landbúnaðarráðuneytinu um óseldar hjáleigur og nýbýli prestssetursjarða, einnig
samþykktar upplýsingar um ítök, hlunnindi og óbættar landspildur frá prestssetrum.
um rétt lénskirkna og þau álitaefni sem upp hafa komið, sbr. 10. kafla þessarar
greinargerðar, svo og um ýmis álitaefni sem vikið er að í fsk. 8.
I öðru lagi er nauðsynlegt að skilgreina þær eignaráðstafanir, sem gerðar hafa verið,
án þess að fjárskuldbinding hafi komið þar á móti.
I þriðja lagi að taka ákvörðun um hvaða prestssetur, hjáleigur og nýbýli afliendast
ríkinu á móti Ijárskuldbindingu ríkisins.
I fjórða lagi að ná samkomulagi um fjárhagsstöðu prestssetrasjóðs miðað við þær
skuldbindingar sem sjóðnum var gert að taka á sig. Prestssetranefnd lagði fram
hugmyndir sínar til viðræðunefndar ríkisins á fundi 12.9. 2000, um að samhliða
samkomulagi milli ríkis og Þjóðkirkjunnar, væri greitt til prestssetrasjóðs ákveðin
upphæð, sem samsvaraði þeim kostnaði sem prestssetrasjóður varð að bera með
stofnun sjóðsins, í lögum nr. 137/1993, sem ekki hefur verið mætt með fjárframlögmn
frá ríkissjóði. Sá kostnaður var rökstuddur í 4 töluliðum og nam samkvæmt þeim
rökstuðningi í árslok 2000, samtals kr. 263 milljónum ffá árinu 1994 til 2000.
I fimmta og síðasta lagi að ná samkomulagi um heildargreiðslu, sem árlegt framlag til
kirkjunnar frá ríkissjóði, sem fjárskuldbindingu á móti eignaafhendingu, sem jafnframt
66