Fréttablaðið - 03.03.2016, Blaðsíða 64

V iðurkenning Hag-þenkis, félags höf-unda fræðirita og kennslugagna, voru veitt við hátíðlega athöfn í gær og féllu
Páli Baldvini Baldvinssyni í skaut
fyrir rit hans Stríðsárin 1938–1945
í útgáfu JPV útgáfu. Viðurkenning
Hagþenkis hefur verið veitt árlega
síðan 1987 en öll fræðarit sem
koma út á íslensku á liðnu ári koma
til greina og er verðlaunaupphæðin
ein milljón króna. Páll Baldvin var
að vonum kátur með viðurkenn-
inguna sem hann sagði svo sannar-
lega gleðiefni og að peningarnir
komi sér vel.
„Þetta eru önnur af þessum
tvennum verðlaunum þar sem
einhver sjóður fylgir og það er líka
ánægjulegt að í bæði Íslensku bók-
menntaverðlaununum og Menn-
ingarverðlaunum DV er farið að
taka sérstaklega til fræðirita. Það
er ánægjuleg framför. Íslenskir
fræðimenn sem standa í útgáfu
eru ekkert of vel haldnir og þetta
er í rauninni gjafavinna fyrir sam-
félagið. Þetta er unnið meira og
minna án nokkurra launa nema
þú sért tengdur einhverri mennta-
stofnun, sem gerir ráð fyrir því að
þú sért að skila einhverri rannsókn-
arvinnu, eins og t.d. háskólunum.
Þannig að það er gaman að vera
partur af því og þetta bætist við
þá almennu viðurkenningu sem
verkið hefur fengið og þær góðu
viðtökur sem það hefur hlotið hjá
lesendum sem er auðvitað ágætis
umbun fyrir þessi þrjú ár sem fóru
í þetta. Það verður kannski ekki í
askana látið en þó eru margir sem
fljóta á því. Hin jákvæða styrking er
uppbyggjandi.“
Fræðirit við alþýðuskap
Fjölmörg glæsileg rit voru tilnefnd
til viðurkenningar Hagþenkis í ár
en eins og Páll Baldvin kom m.a.
inn á í þakkarræðu sinni þá skera
Hagþenkisverðlaunin sig úr öðrum
verðlaunum að því leyti að margra
mánaða starf liggur að baki bæði
tilnefningunum og valinu. „Það er
stór nefnd sem að þessu stendur
og mikill metnaður settur í þessa
vinnu þar sem fólk þarf að vera
mjög verserað á mörgum sviðum
og klárt á þeim grundvallaratriðum
sem liggja að baki valinu. Á sama
tíma er einnig verið að skoða hvaða
verk það eru sem íslenskur almenn-
ingur hefur aðgang að en það hefur
löngum verið kostur við íslenska
fræðimenn að þeir hafa reynt að
skila verkum sínum þannig að þau
væru við alþýðuskap. Það er hluti
af íslenskri fræðahefð og það er um
að gera að reyna að halda í það að
reyna að skrifa á skiljanlegu máli
og hafa hlutina sæmilega skýra svo
allir geti notið þeirra.“
Páll Baldvin bendir einnig á
hversu mjög vanmetið og vanþakk-
látt starf valnefndanna er og hefur
verið lengi. „Þetta kemur hvað
skýrast fram í kvikmynda-, leik-
listar- og skáldskaparverðlaunum.
Þá eru menn mjög fljótir að hlaupa
til þess að það sé einhver græska
sem búi að baki. En mín reynsla er
sú af starfi í valnefndum, bæði fyrir
Edduna og Menningarverðlaun DV,
að fólk sem gefur sig á annað borð í
þetta reyni ávallt að vera sæmilega
heiðarlegt bæði gagnvart sjálfu sér
og viðfangsefninu og vinna hlutina
eins málefnalega og hægt er.“
Sýnir lélegt við-
skiptavit
Eins og kemur fram í
titli bókar Páls Bald-
vins er þar fjallað
um ákveðinn tíma í
sögu þjóðarinnar en
að undanförnu hefur
einmitt verið talsverð
umræða í samfélaginu
um hvernig málefni er
varða sögu og menn-
ingu þjóðarinnar hafa
verið að þróast. Meðal
annars má nefna mik-
inn áhuga Sigmundar
Davíðs Gunnlaugssonar
forsætisráðherra á mála-
flokknum og Páll Bald-
vin segir þetta vissulega
vera athyglisverða þróun.
„Áhugi forsætisráðherra
kemur náttúrutlega til
vegna hans menntunar en er
athyglisverður vegna þess að hann
verður til í ákveðnu tómarúmi. Það
tómarúm ræðst mikið til af því
að menntamálaráðuneytið, eins
og það hét áður en það tók upp
titilinn menningarmálaráðuneyti,
hefur einkum beint sínum áhuga
að skólakerfinu og menntun enda
næg og ærin viðfangsefnin þar.
Minna hefur farið fyrir áhuganum
á þessu svokallaða menningarlífi
nema á hátíðarstundum. Það er
einfaldlega tilkomið vegna alda-
gamalla fordóma um að slíkar
athafnir mannanna séu arðlitlar
og gefi ekki af sér. En núna þegar
það streyma milljónir manna inn
um hlið landsins og vilja skoða það
sem hér er að sjá þá sitja menn allt
í einu uppi með að það vantar
sýningarsali fyrir stærstu og elstu
menningargripi þjóðarinnar. Hin
fræga forgangsröð stjórnmála-
mannanna er að það eigi ekki
að leggja pening í þetta sem er
náttúrulega ótrúleg heimska og
sýnir fyrst og fremst mjög lélegt
viðskiptavit.
Það er því ekki hægt að líta
á þennan tilflutning á ákveðn-
um málaflokkum úr mennta-
málaráðuneytinu og yfir í for-
sætisráðuneytið öðruvísi en að
menntamálaráðuneytinu hafi
mistekist að sinna þessum
málaflokkum með þeim hætti
sem forsætisráðherra telur
þörf á.“
Sköpunin lifir
Aðspurður hvort við sem
þjóð séum með þessum
gamaldags hugsunarhætti að varpa
frá okkur góðum fjárfestingar-
tækifærum segir Páll Baldvin að
við séum einfaldlega að varpa frá
okkur lífskostum fyrst og fremst.
„Við sjáum að þrátt fyrir aðstöðu-
leysið og fjármagnsleysið og að
sumu leyti vegna þess þá bjarga
menn sér. Það er þess vegna sem
menn hafa látið það óáreitt t.d.
að setja of litla peninga í almenna
leiklistarstarfsemi fólks út um allt
land. Að vanfjármagna vitandi
vits bókmenntastarf. Að láta það
vera að halda sæmilega utan um
fræðasamfélagið þó að Rannís sé
vissulega merkilegt fyrirbæri og
að styrking þar sé tvímælalaust til
bóta. Vegna þess að út úr öllu þessu
starfi, út úr hugsuninni þá spretta
þúsund blóm. Þó að við vitum að
landbúnaður, iðnaður og sjávarút-
vegur séu merkilegar starfsgreinar
þá er fólk ekki að koma hingað
til þess að horfa á fiskiðjuver og
álverksmiðjur og það er ekki það
sem lifir af í sögunni. Það er hitt
að einhver gaf sér tíma til þess að
setjast niður og skapa tónverk,
myndverk eða ritverk.“
Eins og áður kom fram var bók
Páls Baldvins ein þrjú ár í smíðum
og því forvitnilegt að vita hvað
hann hyggst taka sér fyrir hendur
í framhaldinu? „Ég er nú þessar
vikurnar bara að taka aðeins til
í hausnum á mér og jafnframt að
kynna þetta verk og hitta lesendur
hér og þar um landið og ræða við
þá. Það er margt skemmtilegt sem
kemur fram í því spjalli því þessi
tími er ljóslifandi í hugum þeirra
sem eldri eru og maður fær í fangið
furðu marga fróðleiksmola sem
hafa ekki verið færðir til bókar.
Mér finnst það merkilegt hvað það
er margt sem lifir ennþá í munn-
legri geymd og ég held því til haga.
Hvað ég geri svo, það veit maður
ekki. Látum sumarið koma.“
Vegna þess að út úr öllu þessu spretta þúsund blóm
Páll Baldvin Baldvinsson tók í gær við viðurkenningu Hagþenkis, félags höfunda fræðirita og kennslu-
gagna, fyrir rit sitt Stríðsárin 1938-1945 sem hefur hlotið fádæma góðar viðtökur lesenda.
Páll Baldvin Baldvinsson rithöfundur sem hlaut í gær viðurkenningu Hagþenkis. FréttaBlaðið/GVa
Tilnefnd rit til viðurkenningar Hagþenkis
l landnám og landnámsfólk.
Saga af bæ og blóti eftir Bjarna
F. Einarsson.
l Íslenskir sláttuhættir eftir
Bjarna Guðmundsson.
l Þegar siðmenningin fór fjand-
ans til. Íslendingar og stríðið
mikla 1914–1918 eftir Gunnar
Þór Bjarnason.
l Passíusálmarnir eftir Hallgrím
Pétursson, en umsjónarmaður
útgáfunnar var Mörður Árna-
son.
l lífsþróttur, næringarfræði
fróðleiksfúsra eftir Ólaf Gunnar
Sæmundsson.
l Stríðsárin 1938–1945 eftir Pál
Baldvin Baldvinsson.
l rof. Frásagnir kvenna af fóstur-
eyðingum í ritstjórn Silju Báru
Ómarsdóttur og Steinunnar
rögnvaldsdóttur.
l Stórhvalaveiðar við Ísland til
1915 eftir Smára Geirsson.
l ég skapa — þess vegna er ég.
Um skrif Þórbergs Þórðarsonar
eftir Soffíu auði Birgisdóttur.
l Heiður og huggun. Erfiljóð,
harmljóð og huggunarkvæði á
17. öld eftir Þórunni Sigurðar-
dóttur.
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is
Það er Hitt að
einHver gaf Sér
tíma til ÞeSS að SetjaSt
niður og SkaPa tónverk,
myndverk eða ritverk.
3 . m a r s 2 0 1 6 F I m m T U D a G U r40 m e n n I n G ∙ F r É T T a B L a ð I ð
menning
0
3
-0
3
-2
0
1
6
0
4
:2
4
F
B
0
8
0
s
_
P
0
7
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
6
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
8
A
7
-1
6
E
0
1
8
A
7
-1
5
A
4
1
8
A
7
-1
4
6
8
1
8
A
7
-1
3
2
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
8
0
s
_
2
_
3
_
2
0
1
6
C
M
Y
K