Fréttablaðið - 18.03.2016, Blaðsíða 12

Föstudagsviðtalið
Ólöf Skaftadóttir
olof@frettabladid.is
Viktoría
Hermannsdóttir
viktoria@frettabladid.is
↣
Nýlega voru sagðar fréttir af því að Íslendingar væru feitasta þjóð í Evrópu. Guðmundur segir mikilvægt að grípa strax í
taumana. Að tíminn vinni ekki með okkur í þessum efnum. FréttAblAðið/ErNir
síðustu ár hefur það
orðið mér meira og
meira ljóst að það eru
heilmiklir möguleikar
fólgnir í því að fara að
hjálpa fólki með króníska
lífsstílssjúkdóma.
1 8 . m a r s 2 0 1 6 F Ö s T U D a G U r12 F r é T T i r ∙ F r é T T a B L a ð i ð
Það er kannski ekki endilega fitan sjálf sem er vandamál, það eru sjúkdómarnir sem fylgja. Það sem ég hef mestar áhyggjur af er
sykursýkin og hjarta- og æðasjúk-
dómarnir sem geta lagst þungt á
okkur næstu árin og áratugina.
Sérstaklega þegar við horfum til
þess að þjóðin er að eldast og þessi
tíðni sjúkdóma eykst eftir því sem
við verðum eldri. Þetta getur komið
tvöfalt í bakið á okkur,“ segir Guð-
mundur Jóhannsson, bráða- og
lyflæknir á Landspítalanum. Hann
segir að mataræði þjóðarinnar
verði að taka breytingum, við séum
að feta hættulega braut og sífellt
fleiri greinist með króníska lífsstíls-
sjúkdóma fyrir vikið. Gera þurfi
átak í málaflokknum hið fyrsta.
„Við leggjum að mínu mati allt of
lítinn pening í forvarnir. Mér finnst
að það eigi að hugsa þetta frá grunni
og hefja fræðslu strax í grunnskóla.“
Fitan út – sykurinn inn
Guðmundur segir forsögu málsins
að um 1980 hafi orðið breyting á
mataræði heimsbyggðarinnar.
„Áratugunum áður höfðu menn
verið að vakna upp við aukna tíðni
hjartasjúkdóma og menn veltu fyrir
sér orsökum þess. Því var velt upp
að neysla á mikilli fitu, sérstaklega
mettaðri fitu, gæti verið hluti af
orsökinni. Um 1980 urðu töluverðar
breytingar þar sem fólki var almennt
ráðlagt að byrja að taka fitu úr matar-
æðinu, sérstaklega mettuðu fituna.
Þá þurfti eitthvað að koma í staðinn
og fólk fór að auka neyslu kolvetna,“
segir Guðmundur.
Hann segir matvælaframleiðendur
hafa brugðist við með því að taka
fituna úr matnum og framleiða fitu-
snauðan mat. „Vandamálið var að
maturinn bragðaðist ekki eins vel
þegar búið var að taka fituna úr. Þá
þurfti eitthvað að koma í staðinn,
sem mátti ekki vera fita. Þá fóru
menn að bæta við sykri í vörurnar.
Þannig skiptum við út fitunni fyrir
sykur. Hann fór að vera meira og
meira í allri matvöru. Unnar matvör-
ur fóru líka að koma inn á markað-
inn meira en við höfðum séð áður,“
heldur hann áfram.
Nýtt mataræði, nýir sjúkdómar
Í kjölfarið fór að bera á lífsstílstengd-
um sjúkdómum í auknum mæli. „Frá
1980 og til dagsins í dag höfum við
verið að sjá bylgju af krónískum
sjúkdómum eins og offitu og sykur-
sýki. Þeir koma eins og flóðbylgja
yfir okkur núna. Þetta er orðið stórt
vandamál og Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunin er farin að hafa miklar
áhyggjur að því að þessir krónísku
lífsstílssjúkdómar séu að verða ein
mesta heilbrigðisógn sem steðjar að
okkur.“
Gæti orðið okkur ofviða
Guðmundur vill vitundarvakningu
um þessi mál og að læknar einblíni
í meiri mæli á mataræði. Hann segir
að grípa þurfi til fyrirbyggjandi
aðgerða til að sporna við lífsstíls-
Kallar eftir
vakningu
lækna
Guðmundur Jóhannsson er bráða- og lyflæknir á
bráðamóttöku Landspítalans. Hann segir auknar
fjárveitingar til heilbrigðiskerfisins duga skammt ef
mataræði Íslendinga tekur ekki breytingum. Koma
megi í veg fyrir marga króníska lífsstílssjúkdóma
sem eru dýrir fyrir samfélagið með breyttu mataræði.
sjúkdómum – annars verði þróunin
heilbrigðiskerfinu hreinlega ofviða.
Er það þín upplifun að það sé of
lítið rætt um áhrif mataræðis á heilsu
innan læknisfræðinnar?
„Ef maður skoðar læknadeildir
um allan heim þá er næringarfræði
ekkert sérstaklega kennd. Það eru
kannski einhverjir fyrirlestrar og
kúrsar. Þegar ég var í deildinni þá
var áhersla á þetta í deildinni lítil,“
segir hann.
„Ég held þetta sé hlutur sem við
höfum ekki veitt nægilega mikla
athygli. Síðustu ár hefur það orðið
mér meira og meira ljóst að það eru
heilmiklir möguleikar fólgnir í því að
fara að hjálpa fólki með króníska lífs-
stílssjúkdóma.“
Hvaða sjúkdóma erum við að
tala um að hægt væri að koma í veg
fyrir? „Augljósast er offita og sykur-
sýki. Eins hjartasjúkdómar. Svo hafa
menn talað um að sum krabbamein
séu lífsstílstengd og Alzheimerssjúk-
dómur. Ég held að listinn yfir sjúk-
dóma sem þetta gæti haft áhrif á sé
gríðarlega langur.“
Auknir fjármunir duga skammt
Nýlega voru sagðar fréttir af því
að Íslendingar væru feitasta þjóð í
Evrópu. Guðmundur segir mikilvægt
að grípa strax í taumana.
„Fjármunirnir geta verið fljótir að
fara í þetta. Lífsstílssjúkdómar geta
auðveldlega gleypt mikinn hluta af
þessu fjármagni ef við förum ekki
að spá í hvað við getum gert til að
fyrirbyggja þetta. Í Bandaríkjunum
er talað um að ef offitufaraldurinn
þar heldur áfram muni þetta gleypa
alla fjármuni þeirra heilbrigðiskerfis
á næstu áratugum. Nú er staðan sú
að þriðji hver Bandaríkjamaður er
orðinn of feitur og helmingur með
sykursýki eða forstigsbreytingar að
sykursýki.“
betur má ef duga skal
Guðmundur segir þó meiri áhuga á
mataræði og áhrifum þess á heilsuna
innan læknisfræðinnar.
„Það er aukinn áhugi meðal lækna.
Sem dæmi um það þá stofnaði ég
ásamt kollega mínum Facebook-síðu
lækna fyrir ári þar sem við byrjuðum
að ræða þessi mál. Svo hefur þessi
grúppa vaxið og núna eru um 260
læknar í grúppunni að ræða þessi
lífsstílstengdu mál.“
Guðmundur myndi vilja sjá aukið
samstarf milli fagstétta.
„Við getum bætt okkur mikið í
þessu og farið að vinna meira með
hinum fagstéttunum. Sérstaklega
með næringarfræðingum. Ég myndi
vilja sjá aukið samstarf milli okkar,
lækna, og þeirra, líka með sjúkra-
þjálfurum, einkaþjálfurum og
öðrum. Við verðum að vinna að því
að hjálpa fólki að verða sjálfbærara í
að hugsa um eigin heilsu. Hjálpa því
að hjálpa sér sjálft.“
1
8
-0
3
-2
0
1
6

0
4
:5
4
F
B
0
7
2
s
_
P
0
6
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
6
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
0
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
8
D
0
-D
1
2
8
1
8
D
0
-C
F
E
C
1
8
D
0
-C
E
B
0
1
8
D
0
-C
D
7
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
9
A

F
B
0
7
2
s
_
1
7
_
3
_
2
0
1
6
C
M
Y
K