Fréttablaðið - 18.03.2016, Blaðsíða 17

Ég man þegar Atkins-megrun-arkúrinn kom eins og storm-sveipur inn í umræðu um
lýðheilsumál. Það var eitthvað svo
galið við hugmyndina. Hún gengur
í stuttu máli út á að besta leiðin til
að grennast sé að borða fitu og kjöt
en sleppa kolvetnum. Atkins-kúr-
inn er grundvallaður á vísindum,
nánar tiltekið á kenningum banda-
ríska læknisins Alfreds W. Penn-
ington sem eru orðnar meira en
hálfrar aldar gamlar. Auk þess var
Atkins sjálfur læknir og næringar-
fræðingur með doktorsgráðu.
Hugmyndin á bak við Atkins-
kúrinn var því alls ekki galin vegna
skorts á vísindum. Hún var galin
vegna þess að hún boðaði að allt
sem maður hafði heyrt áður væri
rugl. Fyrir tíma Atkins-kúrsins
var dæmigerð grenningarmáltíð
hrökkbrauð, pasta og djúsglas.
Helst átti maður að vera græn-
metis æta og borða einmitt enga
fitu og ekkert kjöt. Það voru jú ein-
hver vísindi á bak við það líka.
Fislétt kíló
Og Atkins-kúrinn virkar. Sumir
segja að kílóin fjúki af manni ef
maður prófar. Það er reyndar
ekkert sérstaklega vísindaleg
tilhugsun. Það er eitthvað svo
æðisgengið að ímynda sér kíló sem
fjúka. Ég ímynda mér hvert kíló
sem lítinn múrstein sem spænist
í sterkum vindhviðum frá maga-
svæðum fólks þar til ekkert er eftir
nema glansandi harður sixpakk.
Þetta er ölvandi retórík. Það er
innri ófriður í orðasambandinu:
„fjúkandi kíló“. Svona orðasam-
bönd halda þjóðfélaginu gangandi.
Kommúnistar eru ekki þeir einu
sem semja ljóð. Við verðum að gefa
markaðsmönnunum þessa lotu.
Fjúkandi kíló eru á ljóðrænu leveli.
En aftur að Atkins. Eftir á að
hyggja held ég að tilkoma Atkins-
kúrsins hafi breytt einhverju í
þjóðfélagi okkar – og þá er ég að
tala um stóra samhengið. Eftir Atk-
ins er ekki neitt fáránlegt lengur
því allt getur verið vísindalegt og
allt getur borið árangur. Ég held
að það sé hægt að færa vísinda-
leg rök fyrir því að nánast hvaða
mataræði sem er geti látið kílóin
fjúka. Að borða ekkert nema salt-
stangir er til dæmis ein hugmynd.
Það góða við saltstangir er að þær
drepa smám saman alla eðlilega
hungurtilfinningu. Auk þess er svo
endurtekningasamt að borða þær
að maður gæti verið kominn með
sinaskeiðabólgu í úlnliðinn áður
en maður nær ráðlögðum dag-
skammti hitaeininga. Þá eru alls
konar frábær efni í saltstöngum, til
dæmis kókosolía sem er góð fyrir
húð og hár.
Að grennast uppî í rúmi
Svo er önnur vísindaleg leið til
að láta kílóin fjúka. Það er ótrú-
legt hvað maður brennir mörgum
kaloríum við að öskra. Þetta
eru einföld vísindi. Rétt eins og
gaslúðrar brenna gasi þegar þeir
framkalla hljóð þá þarf líkaminn
að brenna hitaeiningum til að setja
aukinn hljóðstyrk í rödd sína. Það
góða við að grennast með öskrum
er að maður þarf ekki að hreyfa
sig neitt. Maður getur bara legið í
rúminu og öskrað fram eftir degi.
Góð hugmynd væri til dæmis að
horfa á spólu sem sýnir upphá-
haldsfótboltaliðið manns tapa aftur
og aftur, helst út af dómaraskandal.
Það mætti selja þetta sem ákveðna
grenningarlausn.
Ég get líka vottað það sjálfur að
maður verður rosalega svangur af
öskrum. Ég læstist inni í geymslu
þegar ég var lítill og öskraði stans-
laust í klukkutíma. Þegar ég kom út
fór ég beint í ísskápinn og borðaði
lifrarkæfu beint upp úr dollunni
með matskeið og át svo heilan kex-
pakka án þess að taka umbúðirnar
almennilega frá áður. Ég réð ekki
við hungrið og þarna var ég bara
lítill strákur. Þetta gera öskrin. En
að sjálfsögðu virka öskur ekki sem
grenningarmeðal ef maður svalar
hungrinu sem leitar á mann. Maður
yrði að öskra og svo helst að láta óla
sig niður í kjölfarið, sem gæti svo
leitt til meiri öskra sem væri ágætis
keðjuverkun í grenningunni.
Hver er asnalegur?
Þetta virkar fáránlegt. En er ekkert
fáránlegt að keyra í tuttugu mín-
útur í bíl og klæða sig í sérstök föt
til að hlaupa svo á gúmmímottu
sem snýst í hringi kringum tölvu-
stýrt bretti til að grennast? Það er
eiginlega alveg jafn fáránlegt og
öskrin nema munurinn er sá að
rosalega margir gera það. Líkams-
ræktarstöðvar gætu allt eins verið
fullar af öskrandi fólki sem búið er
að óla fast við staura. Það myndu
jafn mörg kíló fjúka. Auk þess er
ekkert verra að öskra en að hlaupa
út frá sjónarhóli vísindanna.
Sumir myndu kannski segja að
öskrin skemmi raddböndin. Hlaup
skemma hnén segi ég á móti og
Að öskra sig í form
Bergur Ebbi
Í dag
Eftir á að hyggja held ég að
tilkoma Atkins-kúrsins hafi
breytt einhverju í þjóðfélagi
okkar – og þá er ég að tala
um stóra samhengið. Eftir
Atkins er ekki neitt fáránlegt
lengur því allt getur verið vís-
indalegt og allt getur borið
árangur.
það er alveg jafn vísindalegt svar og
hvað annað. Öskur eru manninum
alveg jafn eðlislæg og hlaup.
En nú veit ég hvað þið munuð
segja næst. Þessum öskrum myndi
fylgja hávaðamengun. Ekkert endi-
lega. Ekki ef settur yrði sokkur upp
í hvern og einn og svo mótorhjóla-
hjálmur yfir það. Það er ekkert jafn
grennandi og kæfð öskur. Það er
vísindalega sannað að örvænting
er sú tilfinning mannsins sem
eykur brennslu hvað hraðast.
Kílóin fjúka. Við erum bara rétt að
byrja á alls konar grenningarleið-
um. Leiða má að því vísindalegar
líkur að ýmis konar svik, ótti eða
illska geti líka leitt til þyngdartaps.
Kannski finnst ykkur þetta asna-
legar hugmyndir. Gott og vel. Hvað
er annars að því að vera asnalegur?
Asnar eru flestir í góðu formi, vel
tennt dýr með góða dráttargetu.
Hver veit nema að innan skamms
munum við sjá fólk spennt við
kerrur ganga um götur bæjarins.
Öskrandi. Að sjálfsögðu.
Ég las blogg um Íran eftir vara-þingmann Pírata, Ástu Guð-rúnu Helgadóttur, þar sem
hún fullyrðir að konur í Íran búi við
meiri réttindi en konur á Íslandi.
Mér blöskraði svo þessi réttlæting
og undirlægjuháttur gagnvart kúg-
unarstjórninni í Íran að ég sé mig til-
neyddan til að bregðast við.
Hugmyndafræði klerkastjórnarinn-
ar í Íran byggist á því að konur eigi að
fara aftur inn á heimilin og þær eiga
ekki að ganga í skóla. Þær eiga ekki
að taka þátt í opinberu lífi í samfé-
laginu. Khomeini erkiklerkur í Íran,
sem sjálfur tók sér níu ára brúði, sagði
eitt sinn að pólitíska þátttöku kvenna
mætti leggja að jöfnu við vændi.
Eftir íslömsku byltinguna í Íran
1979 afnámu stjórnvöld fjölskyldu-
lögin frá 1975 sem tryggðu framfærslu
eftir skilnað, takmörkuðu heimild til
fjölkvænis og veittu jafnvel konum
rétt til að skilja við eiginmenn sína
og giftast aftur. Í stað þeirra komu
hin skelfilegu írönsku refsilög en
samkvæmt þeim er litið svo á að níu
ára stúlka sé fullorðin. Ef hún fremur
glæp sem kallar á dauðarefsingu getur
rétturinn dæmt hana til dauða.
Ef karlmaður og kona lamast af
völdum slyss skulu bætur fyrir skað-
ann sem konan fær nema helmingi
þess sem karlmaðurinn fær. Lögin
heimila föður, sem fær leyfi dóm-
stóla, til að gifta dóttur sína burtu
áður en hún nær þrettán ára aldri
manni sem er sjötíu ára.
Sem áþreifanleg dæmi um það
ástand sem konur í Íran búa við má
nefna konu sem var hýdd til dauða
vegna þess að sést hafði til hennar
synda í heimilislaug fjölskyldunnar í
sundbol og einnig sextán ára stúlku
sem var hengd til dauða í byggingar-
krana fyrir glæpi gegn hreinlífi. Þess-
ari stúlku hafði verið nauðgað.
Þetta eru aðeins örfá dæmi um þá
kúgun sem konur í þessu landi búa
við og ég hugsa að íslenskar konur
myndu ekki vilja skipta. Að mínum
dómi byggjast írönsk lög á kvalalosta.
Það er hörmulegt til þess að vita að
fólk með viðhorf eins og Ásta Guð-
rún hefur skuli geta komist til áhrifa í
íslensku samfélagi sem allar líkur eru
á miðað við það fylgi sem Píratar hafa
í skoðanakönnunum.
Um réttindi kvenna í Íran
Það var hvetjandi að sjá skrif Sig-urðar R. Þórðarsonar um vatns-vernd á höfuðborgarsvæðinu
hér í blaðinu í gær. Þar drepur hann á
margar þær ógnir sem blasa við í Heið-
mörkinni og í grennd við hana og OR
og Veitur hafa komið með formlegar
ábendingar og viðvaranir um á síðustu
misserum og árum.
Verndarsvæði neysluvatns fyrir
meira en helming landsmanna var
endur skilgreint af öllum sveitar-
stjórnum á höfuðborgarsvæðinu í fyrra
að undangengnum nákvæmari rann-
sóknum en áður höfðu verið gerðar.
Í ljósi þessa nýja vatnsverndarskipu-
lags hljótum við að vega og meta þau
umsvif sem leyfð hafa verið í gegnum
tíðina, þar á meðal byggðina. Hún er
innan vatnsverndar samkvæmt hinu
nýja skipulagi og raunar hinu eldra líka.
Aðrar ógnir rekur Sigurður skil-
merkilega og fyrir það er þakkað.
Vegna niðurdælingar við Hellisheiðar-
virkjun, sem Sigurður nefnir sérstak-
lega, skal það upplýst að sérstakar
vöktunarholur eru á niðurdælingar-
svæðinu til að gæta að vatnsgæðum.
Skemmst er frá því að segja að engin
breyting hefur fundist í grunnvatni
enda ná niðurdælingarholur niður
fyrir grunnvatnsstraumana á heið-
inni. Áhyggjurnar eru eðlilegar og við
höldum áfram að fylgjast vel með.
Hagsmunirnir af því að fólk og fyrir-
tæki hafi aðgang að nægu ómeðhöndl-
uðu neysluvatni eru ómældir. Það er
skoðun OR að frístundabyggð eigi
ekki heima á öryggissvæðum vatns-
bóla. Við viljum ná því markmiði í sem
bestri sátt við eigendur húsa á svæðinu,
en réttur þeirra til afnota af landi OR
er runninn út. Það er til að verja rétt
almennings til heilnæms vatns að
OR verst kröfum um að einkaaðilar
eigi afnotarétt af almannaeigum sem
nauðsynlegar eru til að sinna grunn-
þörfum fólks.
Takk fyrir ábendingarnar og aðhald-
ið, Sigurður.
Vernd vatnsbólanna
Stefán Karlsson
stjórnmála-
fræðingur og
guðfræðingur
Mér blöskraði svo þessi rétt-
læting og undirlægjuháttur
gagnvart kúgunarstjórninni
í Íran að ég sé mig tilneyddan
til að bregðast við. Stundum er gott
að gera sér dagamun
Mjúk og bragðgóð jógúrt með stökkum
kornkúlum. Tilvalinn kostur sem
sparimorgunverður, gómsætur millibiti
eða ljúengur eftirréttur.
… hvert er þitt eftirlæti?
1
6
-0
9
5
3
-H
V
ÍT
A
H
Ú
SI
Ð
/
S
ÍA

Hólmfríður
Sigurðardóttir
umhverfisstjóri
OR
s k o ð u n ∙ F R É T T a B L a ð i ð 17F Ö s T u d a g u R 1 8 . m a R s 2 0 1 6
1
8
-0
3
-2
0
1
6
0
4
:5
4
F
B
0
7
2
s
_
P
0
6
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
8
D
0
-9
A
D
8
1
8
D
0
-9
9
9
C
1
8
D
0
-9
8
6
0
1
8
D
0
-9
7
2
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
7
2
s
_
1
7
_
3
_
2
0
1
6
C
M
Y
K