Málfregnir - 01.04.1991, Blaðsíða 12
FINNBOGI GUÐMUNDSSON
Fáein orð í minningu tveggja alda afmælis
Sveinbjarnar Egilssonar
Rómverskur rithöfundur, sem ég man
ekki í svipinn hvað hét, sagði einhvern
tíma, og það spaklega, að við gætum
aldrei hugsað okkur fornöldina jafn-
nærri okkur og hún í rauninni er. Ég
hefði betur haft það í huga þegar ég í riti
mínu um Hómersþýðingar Sveinbjarnar
Egilssonar, í þætti um nýyrði í þýðingun-
um, eignaði Sveinbirni lýsingarorðið
þjóðnýtur, mér sennilega fundist 19.
aldar andi og blær yfir orðinu. Pað var
því að vonum að það hlakkaði nokkuð í
öðrum andmælenda minna, Steingrími
J. Porsteinssyni prófessor, við doktors-
vörn mína, þegar hann gat bent mér á að
orðið kæmi m.a. fyrir í Geisla Einars
Skúlasonar frá miðri 12. öld og væri í
skáldamálsorðabók Sveinbjarnar, Lexi-
con poeticum. í kvæðinu (49. erindi í
útgáfu Finns Jónssonar í Den norsk-
islandske Skjaldedigtning B, 1. bindi) er
Ólafur helgi kallaður „þjóðnýtr Haralds
bróðir'*.
Þetta er eini staðurinn sem Sveinbjörn
vitnar til í frumútgáfunni af Lexicon
poeticum 1860, en í útgáfu Finns Jóns-
sonar 1913-16 er vitnað til tveggja ann-
arra staða, lausavísu Þorgils Höllusonar
frá því um 1012 og 36. vísu Sigurðar-
balkar ívars Ingimundarsonar frá um
1140. Lýsingarorðið þjóðnýtur er þannig
gamalt og gilt.
Þessi mistök mín voru því sárari sem
ég lagði sérstaklega út af umræddu lýs-
ingarorði í lokum kaflans um nýyrði
Sveinbjarnar (bls. 302-303). Lokaorðin
verða nú þrátt fyrir það birt hér óbreytt
í minningu tveggja alda afmælis Svein-
bjarnar, en hann fæddist í Innri-Njarð-
vík 24. febrúar 1791:
Það lætur að líkum, að oss nýtist lítt til dag-
legra nota af mörgum nýyrðum Sveinbjarnar.
Þau eiga fyrst og fremst heima í Hómerskvæð-
um og þykja að vonum kynlegir kvistir, þegar
þau lenda t öðru umhverfi.1 Hin rósfingraða
Morgungyðja, hinn háþrumandi Seifur, hinir
fagurbrynhosuðu Akkear, spjótfimu kappar og
síðmöttluðu konur, hin kornfrjóa jörð, stór-
brimótta haf, laufkviku fjöll og straumvíðu
fljót, hið hestauðga Argverjaland, hin ram-
veggjaða Ilíonsborg, margþóftuðu skip, sterk-
boðönguðu brynjur o.s.frv. o.s.frv.
12