Málfregnir - 01.12.1999, Blaðsíða 20

þeir læri að virða og meta móðurmálið og
temji sér umburðarlyndi gagnvart mál-
notkun annarra.
Með íslenskukennslu í grunn- og fram-
haldsskólum eiga nemendur að öðlast já-
kvætt viðhorf til íslensku og kynnast áhrifa-
mætti málsins og margbreytileika. Þeir eiga
að nýta móðurmálskunnáttu sfna við lausn
skólaverkefna og í félags- og tómstunda-
starfi og þjálfast í notkun handbóka og
gagnabanka á íslensku. Þeir eiga að fá ríku-
leg tækifæri til að leika sér með tungumálið
með margvíslegum hætti, fá tækifæri til
túlkunar, tjáningar og sköpunar, fá við-
fangsefni í samræmi við þroska, hæfileika
og áhugamál, þjálfast í sjálfstæðum vinnu-
brögðum og öðlast hæfni í að leysa verkefni
í samstarfi við aðra.
Öflug samvinna við heimilin um móður-
málskennslu og móðurmálsuppeldi er lykil-
atriði á öllum stigum grunnskóla. Leggja þarf
áherslu á að móðurmálskennsla sé samstarfs-
verkefni heimila og skóla og að foreldrar
gegni veigamiklu hlutverki í að styrkja og
rækta móðurmálið og viðhalda áhuga nem-
enda, ekki síst hvað varðar lestrarþjálfun,
meðferð talaðs máls og almenna málrækt.
Mikilvægt er að foreldrar taki virkan þátt í að
treysta kunnáttu bama sinna í móðurmáli á
öllum sviðum í nánu samstarfi við skólann,
m.a. með stuðningi við heimanám og heima-
verkefni sem krefjast þátttöku foreldra.
í aðalnámskránni kemur fram að til loka 4.
bekkjar liggi megináhersla í fslenskukennslu
á grunnþjálfun í lestri og ritun. A fyrsta náms-
ári er líklegt að verulegur hluti tímans fari í að
kenna stórum hluta nemenda undirstöðuatriði
lestrar. Þeir sem koma læsir í gmnnskóla
þurfa að fá verkefni við hæfi. Vtð lok þessa
áfanga er ætlast til þess að nemandinn hafi
náð tökum á undirstöðuatriðum lestrar og geti
lesið viðeigandi texta sér til ánægju og létta
texta sér til gagns og upplýsingaöflunar.
Lestrarkennslan og þjálfunin tengist bók-
menntaþætti móðurmálsins með lestri bók-
mennta og upplestri. Um leið kynnist nem-
andinn gmndvallarhugtökum á bókmennta-
sviði. Þá fer einnig fram þjálfun í hlustun og
áhorfi þegar nemandi fær tækifæri til að
hlusta á sögur og ljóð sér til skemmtunar og
afþreyingar og taka þátt í og fylgjast með leik-
rænni tjáningu, leikritum og jafnvel kvik-
myndum eða myndböndum. Æskilegt er að
tengja bókmenntakynningu við beina mál-
þjálfun, bæði með því að nemendur fái tæki-
færi til að flytja texta munnlega með upp-
lestri, endursögn, söng, flutningi á efni sem
hefur verið lært utan að, leikrænni tjáningu og
að búa til bækur, blöð og veggspjöld. Einnig
má nýta bókmenntalesturinn til að auðga
orðaforða, ræða um orðafar og texta með ein-
földum málfræðilegum ábendingum.
A miðstigi grunnskóla skal leggja mikla
áherslu á heildstætt nám og fjölbreytileg
viðfangsefni sem ná til allra námsþátta
íslensku, í samræmi við þroska og áhuga
nemenda. Afangamarkmiðin gefa til kynna
hvaða megináherslur skal leggja í náminu
en þau eru nánar útfærð í þrepamarkmiðun-
um. Mikils er um vert að vekja áhuga nem-
enda á móðurmálinu og bókmenntum.
A unglingastigi er áfram haldið lestrar-
þjálfun nemenda og lögð áhersla á kynningu
bókmennta frá ýmsum tímum. A þessum
aldri eru gerðar auknar kröfur um skilning
nemenda á grunnhugtökum í málfræði og
bókmenntum. Hugtakanám og -greining má
þó aldrei verða markmið í sjálfu sér heldur
verður að tengjast þeim markmiðum sem
sett eru í öllum þáttum íslensku. A ungl-
ingastigi er eðlilegt að nemendur fái nokkurt
yfirlit yfir bókmenntasögu og málkerfi í því
skyni að þeir geti betur gert sér grein fyrir
samhengi bókmennta, uppbyggingu málsins
og eigin málnotkun. Lögð er áhersla á inni-
haldsrík viðfangsefni sem tengjast hvers
konar textum, málnotkun fjölmiðla og mál-
efnum líðandi stundar. Unglingar eiga að fá
tækifæri til að fjalla um eigin málnotkun og
málnotkun ólíkra hópa í samfélaginu. Gerð-
ar eru auknar kiöfur um að nemendur geti
greint skipulega frá ýmsum viðfangsefnum
bæði í mæltu máli og rituðu. Þeir eiga að fá
markvissa þjálfun í framburði, framsögn og
20