Málfregnir - 01.12.1999, Blaðsíða 34

1999 nýtast framhaldsskólakennara sem
grunnur við að búa nemendur undir líf og
störf í lýðræðisþjóðfélagi á öld upplýsinga-
tækninnar?" Hér er stórt spurt og vísast fátt
um afdráttarlaus svör. Þó skal gerð tilraun til
að leita einhverra svara. Ein leiðin í leit að
svörum gæti verið fólgin í því að kanna ögn
innviði téðrar námskrár, renna augum yfir
líf ungmennis á milli tektar og tvítugs og
velta því fyrir sér hvemig þetta tvennt rímar
saman.
Rétt þykir að hefja yfirreið unt kverið
með þessum spurningum: Hve mikinn tíma
fær námsgreinin? Hvað á að gera og hvernig
á að fara að því? Og væntanlega mikilvæg-
asta spurningin: Til hvers?
Og þá fyrst þetta með tímann en eins og
allir vita krefst nám tíma. Þar gildir alla
jafna (en ekki endilega alltaf) sú þumal-
fingursregla að því meiri tími sem notaður
er til náms, þeim mun meira lærist. Sam-
kvæmt núgildandi útreikningum eru 15 ein-
ingar u.þ.b. sjö 40 tíma vinnuvikur sem oft-
ast er dreift á fjögur ár en stefnt að því að
fækka þeim niður í þrjú (sjá t.d. verkefna-
skrá nýs „ráðgjafa um málefni framhalds-
skóla“ sem birt er í Fréttabréfi menntamála-
ráðuneytisins frá því í október 1999). Ég
hygg þó að það sé almennt viðurkennt að
vænlegra sé að dreifa þessum kennslustund-
um eins og nú er gert en að sitja með nem-
endunt tíu klukkustundir á dag í sjö vikur,
þó ekki væri nema vegna þess að úthald
nemenda og kennara er takmarkað og ætla
má að eitthvert nám fari fram á milli kennslu-
stunda þótt það sé sjálfsagt minna en æskilegt
væri ef marka má niðurstöður nýlegrar könn-
unar sem gerð var um heimanám nemenda
nokkurra framhaldsskóla. Þó má geta þess að
margur framhaldsskólakennarinn hefur af
biturri reynslu tekið þann pól í hæðina að
gera ekkert frekar ráð fyrir því að nemendur
hafi „lært heima“ eins og það er kallað.
Þá er rétt að líta ögn á hvað eigi að gera
á þessum tíma; „ígildi sjö vinnuvikna".
Samkvæmt 2. gr. laga um framhaldsskóla
frá 1996 er hlutverk skólanna að:
• stuðla að alhliða þroska nemenda svo
að þeir verði sem best búnir undir að
taka virkan þátt í lýðræðisþjóðfélagi
• búa nemendur undir störf í atvinnulíf-
inu og frekara nám
• efla ábyrgðarkennd, víðsýni, frum-
kvæði, sjálfstraust og umburðarlyndi
nemenda
• þjálfa nemendur í öguðum og sjálfstæð-
um vinnubrögðum og gagnrýninni
hugsun
• kenna nemendum að njóta menningar-
legra verðmæta
• hvetja nemendur til stöðugrar þekk-
ingarleitar, m.a. með því að nýta mögu-
leika upplýsinga- og tölvutækninnar
Þetta eru sjálfsagt mjög göfug markmið og
bráðnauðsynleg og eðlilegt að íslenskir
móðurmálskennarar í framhaldsskólum
leggi sitt af mörkum. Til þess hafa þeir í
almennu bóknámi 15 einingar í kjama, eins
og áður gat, undir formerkjum heildstæðrar
móðurmálskennslu. Við erum að vísu ekki
ein á báti því að íslenskukennsla skal „vera
órjúfanlegur hluti af kennslu allra náms-
greina“ enda er traust kunnátta í íslensku
„ein meginundirstaða menntunar hér á
landi“ eins og segir í námskrá fyrir íslensku
(bls. 7). En hvað er heildstæð móðurmáls-
kennsla? Að mínu viti er það tilraun ntanna
til að koma í veg fyrir að námsgreinin „leys-
ist upp í frumeindir sínar“ ef svo má segja.
Það vill nefnilega brenna við að nemendur
líti á eiriangraða þætti námsins án tengsla
við annað í greininni (hvað þá að þeir tengi
greinar saman). Það má líkja þessu við
skúffur í skrifborði, ein skúffan er stafsetn-
ingarskúffan, önnur málfræðiskúffan og
þriðja bókmenntaskúffan. Annars staðar í
borðinu eru dönskuskúffan, enskuskúffan,
stærðfræðiskúffan og eðlisfræðiskúffan svo
að dæmi séu tekin. En það er hins vegar
enginn samgangur á milli skúffnanna, það
flæðir ekkert á milli, hún er lokuð strax
þegar hringt er út úr tíma. Fróðleikur úr
íslenskri málfræði nýtist ekki í danskri mál-
fræði, vönduð stafsetning er aðeins í staf-
34