Málfregnir - 01.12.2002, Síða 43

Málfregnir - 01.12.2002, Síða 43
HJÖRDÍS HÁKONARDÓTTIR Lagamálið: tæki valds og réttlætis1 Erindi á málþingi um málfar í opinberum skjölum sem Islensk málstöð efndi til 29. september 2001. Auk Hjördísar fluttu þar erindi Sigrún Þorgeirsdóttir, Þýðingamiðstöð utanríkisráðuneytis, Anton Helgi Jónsson, rithöfundur og framkvœmdastjóri auglýsingastofunnar Tunglsins, Svala Valdemarsdóttir, ritstjóri hjá Alþingi, og Guðrún Kvaran prófessor. Erindi Guðrúnar, Málfar í stjórnsýslu, var prentað í Málfregnum 20, bls. 25-29. -Ritstj. „Lagaviskan er e;n kunnátta, innifalin í því að vita og skilja lögin réttilega, svo maður kunni þar af að heimfæra þau upp á fyrirfallandi sakir.“ Þetta er upphafssetningin í ritinu Tyro Juris edur Barn i Logum „sem gefur einfalda undirvísun um þá íslensku lagavisku og nú brúkanlegan réttar- gangsmáta með samburði fornra og nýrra réttarbóta og fororðninga“, langur titill á lítilli bók Sveins Sölvasonar lögmanns sem var gefin út í Kaupmannahöfn 1754. Sveinn notar mjög dönskuskotið orðafar og hafði Rasmus Kristian Rask þau orð um þetta rit Sveins að það væri „eitthvað hið vesalasta, er ritað hefur verið á íslenzku“ (úr bréfi frá Rask, tilvitnun frá Þorleifi Haukssyni og Þóri Óskarssyni 1994:349). Sveinn réttlætir dönskunotkun sína í formála bókarinnar með því að hin gömlu gullaldarorð séu komin úr móð og þar sem lögin séu frá dönskum komin skiljist réttvísin ekki nema upp á dönsku - þó til séu þeir sem hangi í forneskjunni og átelji hann fyrir „barbarismos in lingva patria“ (Sveinn Sölvason 1754:b2, tilvitnun frá Kjartani G. Ottóssyni 1990:33). Þarna tókust á ólík sjónarmið hreintungu- og nýyrðastefnunnar annars vegar og hins vegar alþjóðlegrar fræðslustefnu upplýsingartímans (Kjartan G. Ottósson 1990:32-35). Deila af þessu tagi hefur fylgt okkar samfélagi og öðrum frá kynslóð til kynslóðar. Nýlega var til dæmis útvarpsspjall við tvo unga heim- spekinga sem töldu það standa fræðilegri umræðu á íslensku fyrir þrifum að taka ekki inn í málið orð eins og subjektífur og objektífur. Aðrir segja að öllu megi og eigi að finna orð á íslensku og vitna í Einar Benediktsson að „orð er á íslandi til um allt, sem er hugsað á jörðu“ (Þorsteinn Gylfason 1973:134). Tungutak lögfræðinnar hefur vissa sérstöðu þegar undanskilin er fræðileg umræða. Hún felst í þeirri staðreynd að verksvið og tilgangur lögfræðinnar lýtur að skipulagi samfélagsins annars vegar og réttarstöðu fólksins í samfélaginu hins vegar. Ef lögin eru góð og menn hamingjusamir er samfélagið gott, sögðu Grikkirnir til forna. Lögin eru bæði valdboð og leiðbeiningar sem sett eru fram með orðum og setningum og í víðari merkingu eru þau einnig niðurstöður stjórnvalda og dómstóla um það hvað reglurnar segja og hvernig þeim er beitt. Þetta er gert með rökstuðningi þar sem verkfærin eru líka orð og setningar. Tungutak lögfræðinnar er því bæði tæki valds og réttlætis. 1 Ég þakka Þorleifi Haukssyni yfirlestur fyrir birtingu og góðar ábendingar. 43

x

Málfregnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Málfregnir
https://timarit.is/publication/1146

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.