Skírnir - 01.01.1981, Qupperneq 14

12
PÁLLSKÚLASON
SKÍRNIR
liorfum manna til veruleikans. Ef frásagnarhugsun og heimspeki-
hugsun eiga að geta búið saman og miðlað hvor annarri ein-
hverju þá verður að leggja málið fyrir á allt annan hátt en venja
er og gert hefur verið hér að framan. Það verður að vinna bug
á þeirri einsýni sem virðist eiga sér djúpar rætur í hinum ólíku
sjónarmiðum sagnamannsins og heimspekingsins.
Hvernig getum við farið að því? í fyrsta lagi þarf að sýna
fram á takmarkanir hvors sjónarmiðsins um sig. í öðru lagi þarf
að sýna fram á að hvort sjónarmiðið um sig þarfnist hins. í
þriðja lagi þurfum við að skýra hvernig samspil hinna ólíku
sjónarmiða getur átt sér stað. Þessum verkefnum verða ekki
gerð skil í stuttu máli. Takmarkanir frásagnarhugsunar and-
spænis heimspekihugsun virðast augljósar — frásögn er bundin
hinu einstaka, heimspekin spannar hið almenna. Þörf bók-
menntahefðar, sem reist er á frásögnum, fyrir heimspekihugsun
virðist einnig augljós: í þeirri veröld alþjóðlegra samskipta,
sem nú er að verða að veruleika, dugar ekki sú hugsun ein sem
hugsar í sögum. Á liinn bóginn er engan veginn augljóst að
heimspekileg hugsun sé á neinn liátt takmörkuð gagnvart frá-
sagnarhugsun, þaðan af síður að hún hafi þörf fyrir að „hugsa
í sögum“.
III
Til að átta okkur á takmörkunum heimspekihugsunar með
tilliti til frásagnarhugsunar þurfum við fyrst að gera okkur grein
fyrir liefðbundnum viðhorfum heimspekinga til frásagna. Þau
má, eins og svo margt annað í heimspeki, rekja til Platóns.
Platón segir á einum stað eitthvað á þá leið að heimspekin hefj-
ist þegar menn hætti að segja sögur og taki í þess stað að leita
skýringa í ljósi hugtaka og kenninga. Frásögnin virðist hér vera
skoðuð sem röng leið eða aðferð til að skilja eða skýra veruleik-
ann: spurningunni hvers vegna eitthvað er eins og það er verð-
ur ekki svarað með því að segja sögu af því hvernig það er eins
og það er; frásögn af Kröflueldum veitir ekki skýringu á Kröflu-
eldum, eðli þeirra og ástæðum. Hugsun sem sér ekki út yfir
þann veruleika sem frásagnir sýna eða varpa ljósi á dæmist því