Skírnir - 01.01.1981, Qupperneq 60

58
MATTHÍAS VIÐAR SÆMUNDSSON
SKÍRNIR
ingu sem borin von er að fyrirfinnist. Þeir gera sér grein fyrir
fáránleika þess að vilja snúa fljótsstraumnum upp í móti — en
skynsemin getur ekki haft hemil á óskinni.
Margir, þ. ám. Unamuno, sjá ekki aðra leið til að lifa en að
reka djöfla örvæntingarinnar af höndum sér og taka trú á eng-
ilinn, manninn eða framtíðina. Þeim er lífsnauðsyn að afvopna
andstæðing sinn, lífið sjálft. Albert Camus glímdi við þetta
sama vandamál en komst að gjörólíkri niðurstöðu. í Mythe
de Sisyphe (1940) hvetur Camus menn til að sýna staðfestu í lífs-
baráttunni og flýja ekki sjálfa sig í heim hugaróra og sjálfs-
blekkinga. Rökfærsla hans tekur mið af misræminu á milli raun-
verulegrar getu mannsins og þarfa hans. Camus sér fjarstæð-
una — hið absúrda — kvikna við árekstur mannlegrar óskar og
„þagnar“ heimsins. Hann lieldur því fram að maðurinn megni
og verði að lifa við þetta samræmisleysi, að hann geti lifað
vonarsnauðu lífi í heimi þar sem vitsmunalegum og tilfinninga-
legum þörfum hans er ekki fullnægt. Einungis með því að kann-
ast við aðstæður sínar og mæta þeim á meðvitaðan hátt geti
maðurinn verið heill í hugsunum sínum og gjörðum.
Camus er sannfærður um að maðurinn geti aldrei skýrt veru-
leika sinn til fullnustu. Skynsemisglóra hans er vanmáttug í
heimi hrikalegrar rökleysu. Hugurinn leitar goðsvara og fullnað-
arskýringa en strandar í sífellu á skerjum mótsagna og þver-
stæðna. En þrátt fyrir þessa takmörkun hugsunarinnar má mað-
urinn ekki fórna vitsmunum sínum á altari sjálfsblekkingarinn-
ar; hann má ekki kaupa sér sálarfrið með því að svæfa hugsun
sína. Hinn absúrdi maður örvæntir fremur en að afsala sér rök-
viti sínu. Líf hans er látlaus hólmganga við heiminn; einvígi sem
krefst aðgæslu og árvekni. Hann þráir eins og aðrir en kýs fram-
ar öðru hugrekki sitt og skynsemi. Hið fyrra kennir honum að
lifa án ákalls og trúar. Hið síðara upplýsir hann um landamæri
mannlegrar getu. Hann notar rökvitið til að berjast fyrir rétti
sínum í heiminum og afla sér sjálfstæðis. Uppreisnin er staðfest-
ing hans og sjálfsréttlæting.
I íslenskum bókmenntum er Fljótt fljótt sagði fuglinn eftir
Thor Vilhjálmsson eitt skýrasta dæmið um tilvistarlega afstöðu
af þessu tæi. í lok þeirrar bókar segir: