Skírnir - 01.01.1981, Page 81

SKÍRNIR
EINFARAR OG UTANGARÐSMENN
79
helgispjöll.30 Utangarðsmaður Geirs er dæmi um „tilfinninga-
ríkt barn“ af þessu tæi.
Hliðstæðu má finna á milli Jólasögu og smásögunnar Múrinn
eftir Sartre. Sagan greinir frá mönnum sem bíða lífláts og þeim
áhrifum sem feigðarvissan hefur á þá. Lýst er hugrenningum
Pabló Ibbieta, sögumannsins, á eftirfarandi hátt:
Á þessu augnabliki fannst mér sem öllu lífi minu væri stillt upp fyrir
framan mig, og ég hugsaði: „Þetta er ein djöfuls lygi.“ Lifið er einskis virði,
fyrst því var lokið.31
Um leið og maðurinn liefur verið sviptur þeirri blekkingu
að hann lifi að eilífu kemur út á eitt hversu lengi hann lifir.
Feigðin sviptir lífið aðdráttarafli sínu. Takmörkun dauðans
gerir það ekki þess virði að því sé lifað. Pabló vill því fremur
láta lífið en bjarga eigin skinni með því að segja til góð-
vinar síns og baráttufélaga. Fyrir kaldhæðni örlaganna verður
hann samt til að framselja vin sinn og hljóta sýknun fyrir. Að
sögulokum skiljum við við Pabló þar sem hann liggur í hláturs-
krampa:
Allt fór að hringsnúast fyrir mér, og ég vissi næst að ég sat á jörðinni:
ég hló svo innilega að tárin streymdu niður kinnarnar.32
í sögum Stofnunarinnar er víðast hvar fjallað um einfara sem
einhverra orsaka vegna eru burtreknir úr samfélagi manna. Flest-
ir eru þeir veikburða og fáránlegir útigangsmenn í harðneskju-
legri tilveru, minnislausir, án framtíðar, útskúfaðir og glataðir.
Kjarni Jólasögu sem og bókarinnar í heild er umkomuleysi
mannsins. Maðurinn lifir sambandslaus og einn í veröld sem
honum er óskiljanleg. Engar dyr eru opnar til hjálpræðis.
í sögunni Bjargbátur nr. 1 greinir frá því þegar gamall maður
er leiddur á skipsfjöl og sendur „suður“. Hann er aleinn og man
ekkert nema númer björgunarbátsins. — Tilgangi ferðarinnar
hefur hann gleymt:
... og setti á sig í hvaða bjargbát hann ætti að fara. Það var bjargbátur nr.
1, og hann hneppti upp eina tölu á vestinu sínu til að muna það betur og
til að muna það án þess að þurfa fyrst að lesa á skileríið og til að muna það
þó að hann væri ekki í klefanum. (13)
Hann getur ekki treyst á hjálp annarra, einangraður sem hann
er í aumkunarverðu umkomuleysi sínu. Einvera þessa utangarðs-