Skírnir - 01.01.1981, Page 87

SKÍRNIR
EINFARAR OG UTANGARÐSMENN
85
hann ætlar að varpa frá sér steinvölu. Á þeirri stund gerir hann
sér ekki grein fyrir hvað gerst hefur. Hann finnur aðeins til
vanlíðunar eins og eitthvað hafi vakið honum viðbjóð. Síðar
verður honum ástæðan ljós: steinvalan hafði gefið verund sína
til kynna: „Ég fann að hún var til.“s6 Eftir þetta kemur ógleðin
sífellt oftar yfir Roquentin. „... Æ ofan í æ byrjuðu hlutir að
vera til í hendinni á þér.“37 Hann hefur m. ö. o. upplifað stein-
völuna sem sjálfstæðan veruleika sem ekki er til fyrir manninn:
Hlutir ættu ekki að snerta þar sem þeir eru ekki lifandi. Þú notar þá, þú
setur þá aftur á sinn stað, þú lifir meðal þeirra; þeir eru nytsamir, ekkert
meira. En þeir snerta mig og það er óbærilegt. Ég er eins hræddur við að
tengjast þeim og væru þeir lifandi dýr.38
Hlutirnir hafa þannig hrist af sér viðjar mannsins og hætt að
vera óvirk og hættulaus tæki fyrir hann. Þeir eru orðnir að
ágengum og óstjórnlegum veruleika. Þetta þýðingarleysi manns-
ins mitt á meðal hlutanna fyllir hann angist. Á einum stað talar
Roquentin um hreyfingarlausar tilvistir sem horfi á hann eins
og starandi augu. Það minnir reyndar á svipaða angistartilfinn-
ingu í Frá þeim sem . ..: „Upplit hans var eins og hann brenndi
sig á öllu, á hattbörðum þeirra sem hann mætti, búðargluggun-
um, bílunum og jafnvel fjarlægum húsaþökum" (24—25). Af-
staða Jóns Jónssonar til hlutanna er ámóta öryggislaus og hjá
Roquentin. ,
í ógleðinni brjótast hlutirnir úr viðjum nafna sinna. Maður-
inn upplifir fyrirbæraöngþveiti sem ekki er hægt að skorða með
merkingum og nöfnum. Hann er umkringdur af óskýranlegum
verundum. Orðin reynast þýðingarlaus af því að veran sem slík
hefur enga merkingu. Mannleg hugsun er sértæk og megnar því
ekki að greina það hlutstæði sem veran er. Áður höfðu hlutirnir
haft merkingu í augum Roquentins. Þeir voru áhöld og mæli-
kvarðar í mannhverfum heimi. Innsæið í verund þeirra eyðir
þessum merkingum og afstæðurnar reynast hafa verið blekking-
in einber. Roquentin lýsir þessu svo á einum stað:
... tilvistin hafði skyndilega afhjúpast. Hún hafði tapað háskalausri ásýnd
sinni sem sértækt hugtak. Hún var sjálft inntak hlutanna. Þessi rót var gagn-
sýrð af tilvist. Eða öllu heldur, rótin, garðhliðið, bekkurinn og gisið grasið á