Skírnir - 01.01.1981, Page 110

108 ÓLAFUR JÓNSSON SKÍRNIR
enda gefa þessi tilgreindu nöfn annað til kynna. Spursmál hvort
vígorðið sjálft um formbyltingu sé ekki á misskilningi reist, og
hafi heldur en ekki villt mönnum sýn, hvort ekki megi rekja að-
draganda að nýstefnu áranna 1945—55 miklu lengra aftur í tím-
ann og minnsta kosti til kynslóðaskila í bókmenntunum 1918.
Það er annað athugunarefni sem Eysteinn Þorvaldsson lætur að
mestu afskiptalaust í bók sinni af því hvað hann heldur fast við
hin bragfræðilegu atriði sem mælikvarða formbyltingar, og legg-
ur formbreytingu í þeim skilningi jafnharðan að líku við
módernisma.
Að vísu er réttnefnd formbylting orðin þegar kollvarpað
hefur verið fornum landsið og almennum smekk á það hvað
séu ljóð og hvernig skuli Ijóð kveða. Það er slík bylting sem
yfirlitið á undan sýnir, eða gefur til kynna, og mælist í tölum og
verður mun seinna. Nema hið hefðbundna ljóðform sé þrátt
fyrir þetta ekki svo útafdautt sem Eysteinn vill vera láta (289) og
kunni enn að eiga sér viðreisnar von að byltingunni lokinni. En
víst eru mikil umskipti orðin ef hinn hefðbundni bragur ávaxt-
ast þá í verkum tiltölulega fárra höfunda, orðinn nánast séreign
þeirra, en ný ljóðhefð komin á í landi.
Eysteinn Þorvaldsson ræðir í bók sinni vítt og breitt um
módernisma-hugtakið og um alþjóðlegan módernisma í bók-
menntum (15—40). Niðurstöðu tekur hann saman á þessa leið
í lokakafla bókarinnar:
Það sem nefnt hefur verið módernismi verður skapandi afl í listum, en það
er lítt skilgreinanlegt að öðru leyti en því að það hafnar forsagnarveldi hefð-
bundinna aðferða og hefðbundinna forma. Módernistar beita margvíslegum
aðferðum í listsköpun um leið og þeir losa sig við hömlur og venjur fortíð-
arinnar ... Vel mætti halda því fram að módernisminn í ljóðagerð væri það
sem áfram lifir af eigindum þeirra byltingarkenndu stefna sem geystust fram
á öndverðri öldinni og átti rætur í þeim öllum. En þessi lifandi jurt með
margskiptri rót þekkist frá eldri gróðri á stórauknu myndmáli og flóknara
hlutverki þess og á þvi að hún er óháð allri reglubindingu í formi. (284—285)
Annarstaðar kemur fram að Eysteinn gerir sér grein fyrir því
að þessi formlega viðmiðun: uppreisn gegn formshefð, efling og
frjálsræði myndmáls, er ónóg til þessara nota. Skýrasta skilgrein-
ing hans á módernisma er á þessa leið: