Skírnir - 01.01.1981, Qupperneq 176

174
SIGURÐUR LÍNDAL
SKÍRNIR
a£ heimskreppunni miklu. Útflutningsvörur féllu í verði um
43%, sölutregða var á íslenzkum afurðum, fyrirtækin rekin með
tapi, fjöldi manna atvinnulaus og allt að því bjargþrota. Það
jók á erfiðleikana þegar borgarastyrjöldin á Spáni brauzt út
1936 og fiskmarkaðir lokuðust. Við þessu var einkum brugðizt
með höftum á innflutningi sem mjög voru hert eftir að sam-
steypustjórn Alþýðuflokksins og Famsóknarflokksins var mynd-
uð 1934. Auk þess var bryddað upp á ýmsum nýmælum í at-
vinnulífi eftir leiðum eindregins áætlunarbúskapar og ríkis-
íhlutunar.
Afleiðingarefnahagskreppunnarvorumargs konar. Meðal ann-
ars magnaði hún öfgastefnur eins og nazisma og kommúnisma.
Eygðu margir lausn alls vanda í þjóðskipulagi Rússlands eftir
1917 eða Þýzkalands eftir valdatöku þjóðernisjafnaðarmanna
1933. Hér á landi höfðu þjóðernisjafnaðarmenn engin teljandi
áhrif, en kommúnistum tókst að ná varanlegri fótfestu. Höf-
undur bregður upp nokkrum dæmum um móðursýkisleg skrif
þessara öfgahópa, einkum í Verklýðsblaðinu sem Kommún-
istaflokkur íslands gaf út: Viðskiptasamningar við Breta og
Þjóðverja 1935 eru fordæmdir sem landráð, olíustöð Shell í
Skerjafirði sem þáttur í styrjaldarundirbúningi Breta, Sænsk-
íslenzka frystihúsið (sem nýlega hefur verið rifið) sem dulbúin
eiturgasverksmiðja o. s. frv.
Áþekk voru skrif blaðsins íslands sem Flokkur þjóðernissinna
gaf út.
Hér hefði höfundur mátt gera gleggri grein fyrir því, að hve
miklu leyti þessar öfgastefnur og æsiskrif áttu rót að rekja til
kreppunnar. í því samhengi hefði verið nauðsynlegt að lýsa
áhrifum hennar — helzt af nokkurri innlifun — á daglegt líf
manna; ekki sízt þeirri niðurlægingu og örvæntingu sem hún
gat valdið og minna þá jafnframt á að fátt brenglar fremur
dómgreind manna en slíkar kringumstæður. Ætti þá enginn að
undrast þótt margir hafi hent á lofti þær kenningar sem virtust
gera hvorttveggja: að greina vandann og leysa hann, en minna
hirt um að rýna í undirstöðurnar.
Hitt er aftur meiri ráðgáta hversu margir forystumenn í and-