Skírnir - 01.01.1981, Qupperneq 199

SKÍRNIR ÍSLAND OG AÐDRAGANDI STYRJALDAR
197
Nú voru íslendingar í miklum fjárhagskröggum, og í vand-
ræðum þessum leituðu þeir efdr lánum í Englandi svo sem
greint er í 13. kafla bókarinnar, í troðna slóð — íslendingar leita
til Breta. Til þess að þrýsta á bentu þeir óspart á þýzku hætt-
una: aðstaða Þjóðverja yrði veikari ef íslendingum tækist að
lífga upp á viðskipti við Breta og Bandaríkjamenn. En þetta
bar þó takmarkaðan árangur þótt embættismenn Breta væru al-
mennt velviljaðir.
Það var ekki fyrr en eftir ílugstöðvabeiðni Þjóðverja að Bret-
ar tóku að rumska og 1. apríl 1939 samþykkti brezki flotinn að
senda herskip til íslands til að stappa stálinu í landsmenn. Með
í förinni var Berkeley E.F. Gage, ritari í norðurdeild utanríkis-
ráðuneytisins, og átti hann að kynnast íslendingum og komatt
að því hvern hug þeir bæru til Breta og Þjóðverja. Segir höfund-
ur frá íslandsför hans í 14. kafla og birtir þar texta úr ítarlegri
skýrslu sem Gage ritaði um för sína. Er hún mjög athyglisverð
og hin skemmtilegasta aflestrar; ber höfundi sínum ágætan vitn-
isburð um glöggskyggni og elju. Lagði Gage að lokum fram
margar tillögur til þess að styrkja tengsl Bretlands og íslands.
Þetta bar árangur, og sú saga er rakin í 15. og síðasta kafla
bókarinnar: Bretar taka til sinna rdða. Nú var hafizt handa um
að kanna rækilega hvernig Bretar mættu verða íslendingum að
liði. En málið velktist í stjórnkerfi þeirra unz heimsstyrjöldin
hófst 1. september 1939 án þess að niðurstaða væri fengin þrátt
fyrir almennan velvilja brezkra embættismanna.
13.
Höfundur hefur kannað firn af heimildum og styðst jöfnum
höndum við innlendar og erlendar, við prentuð rit, blöð og
óprentuð skjöl bæði hér á landi og í fjórum nálægum þjóðlönd-
um. Enn fremur hefur hann haft tal af mörgum sem við sögu
koma. Hefur hann þannig bjargað ýmsum fróðleik sem ella er
hætta á að glatazt hefði. Hann vísar alla jafna kostgæfilega til
heimilda. Einnig gerir hann oftast ágæta grein fyrir orsaka-
tengslum meginviðburða. Allt verður þetta til þess að í ritinu
er varpað nýju ljósi yfir samskiptasögu íslands og þeirra ríkja