Skírnir - 01.01.1981, Side 210

208
HARALDUR ÓLAFSSON
SKÍRNIR
réðu yfir skipakosti og þekkingu á siglingum og sjómennsku er gerði þeim
fært að ferðast til landsins og frá því. Góðæri og harðindi hafa skipzt á og í
hvert sinn, sem breytingar hafa orðið, hefur þjóðin neyðzt til að finna nýjar
aðferðir til að tryggja afkomu sína. Fáar þjóðir á norðurhveli jarðar hafa
eins oft orðið að leita nýrra leiða til að lifa í landi sínu og íslendingar.
Fyrir ekki alllöngu sótti sá er þetta ritar ráðstefnu í Bandaríkjunum þar
sem rætt var um hugsanlegar breytingar á veðurfari á jörðinni og hvernig
þjóðir heims gætu búið sig undir slíkar breytingar. Þarna voru vísinda-
menn á mörgum sviðum: eðlisfræðingar, jarðfræðingar, veðurfræðingar, hag-
fræðingar, mannfræðingar, sagnfræðingar o. s. frv. og var það álit fundar-
manna, að einmitt saga Islands og viðbrögð íslenzku þjóðarinnar við skyndi-
legum breytingum á náttúrufari gæfi öðrum þjóðum fordæmi um hvernig
bregðast mætti við válegum atburðum. Það ætti að vera okkur Islendingum
áhugaefni að kanna til hlítar sögu og samfélagsgerð okkar, þjóðhætti og við-
horf, bæði til að skilja tilveru okkar sem þjóðar og eins til að geta verið
öðrum þjóðum til fyrirmyndar.
Rannsóknir á þjóðháttum, atvinnulífi, samfélagsgerð og samspili veður-
fars og þjóðlífs eru ekki einkamál okkar. Þær hafa gildi fyrir mannkyn allt.
Hið mikla verk Lúðvíks Kristjánssonar ætti að vera okkur hvöt til að efla
þjóðfræði- og mannfræðirannsóknir við Háskóla Islands.
Lúðvík ICristjánsson skrifar ákaflega knappan og skýran stíl. Mælgi er
honum fjarri skapi. Einföld, gagnorð frásögn einkennir aðferð hans. En
stíllinn er þó aldrei fátæklegur, heldur miklu fremur auðugur vegna heppi-
legs orðavals og nákvæmni. Fjölbreytileiki málsins er með fádæmum og
orðauðgin óvenjuleg. Þarna úir og grúir af orðum tengdum náttúrufari,
vinnuaðferðum, fyrirbærum og venjum. Ahöldum og aðferðum er lýst af
natni og nákvæmni.
Tilvitnanakerfi bókarinnar er ekki að skapi þess, er þetta ritar. Timi er
kominn til að samræma tilvitnanakerfi í íslenzkum vísindaritum. Það kerfi
sem t. d. er notað í Náttúrufræðingnum er einfalt og auðvelt í notkun, og
langtum aðgengilegra en styttingar og skammstafanir, sem gera ritgerðir
íslenzkra menntamanna oft hálfhjákátlegar. Tilvitnanir í heimildarmenn
hefðu vart getað verið með öðrum hætti en hér er, en einhvern veginn hefði
ég viljað fá meira um þá að heyra en sagt er í örstuttum setningum.
Gífurlegt verk væri að bera saman íslenzka þjóðhætti og þjóðhætti í ná-
grannalöndunum. Að því hlýtur þó að koma. Jafnframt verður þá unnt að
skilja margt er lýtur að þeim breytingum, sem urðu þegar landnámsmenn
settust hér að.
íslenzkir sjávarhœttir 1 er ómetanlegt verk fyrir íslenzka þjóðfræði og
hvatning til frekari afreka. Það er merkilegt fyrir vandvirkni og nákvæmni,
og það er gullnáma fyrir þá, sem unna íslenzkri tungu og gleðjast yfir auð-
legð hennar. Þetta er eitt af höfuðritum íslenzkrar menningarsögu.
Haraldur Ólafsson