Skírnir - 01.01.1984, Blaðsíða 51

SKÍRNIR
BÓKMENNTIR OG ÞYÐINGAR
47
ingafræðilegaogmerkingarlegaræktarsemi.Þýðandi verður einn-
ig að sinna þriðja þætti boðanna, þeim ávirka (,,pragmatíska“),
er að lesandanum snýr og varðar læsileika textans. Með formlegu
jafngildi getur texti orðið þungur aflestrar, þó svo hann gefi
raunsanna mynd af frumtexta. Með áhrifa-jafngildi er stefnt að
því að viðhalda erfiðleikastigi37 frumtextans og eru þá e. t. v.
skertir hinir setningafræðilegu og merkingarlegu þættir hans.
Þar verður ljós staða þýðandans í boðskiptakeðjunni; hann reyn-
ir að skapa boðum textans jafngilda boðleið áfram til hins nýja
lesanda, veita þeim áfram jafn hratt og eðlilega og þau bárust
til hans.
Þar með kemur einnig í ljós sú hætta sem þýðandinn er sí-
fellt staddur í; hættan á að einfalda textann. Eins og fyrr sagði
er túlkunin nauðsynlegur undanfari þýðingarinnar en hversu
víðsýnn sem þýðandinn kann að vera og hversu margar túlkan-
ir sem hann kynnir sér, mun hann aldrei gera sér grein fyrir
öllum margbreytileika og möguleikum frumtextans. Miklar
líkur eru á að þýðingin verði einhlítari og jafnvel auðveldari en
frumtextinn. Einn helsti frammámaður túlkunarfræðinnar í
dag, Elans Georg Gadamer, telur að hver þýðandi verði að
koma því skýrt á framfæri hvernig hann skilji frumtextann og
gengur jafnvel svo langt að segja: „Hver sú þýðing sem tekur
hlutverk sitt alvarlega er ljósari og flatari en frumtextinn."38
— Þýðendur liafa tilhneigingu til að forðast óljósa og flókna
framsetningu, jafnvel þótt hún sé fyrir hendi í margbrotnum
og margræðum frumtexta. Þetta getur svo birst sem annmarki
þegar þýdd eru nýstárleg og óhefðbundin verk. Þýðingafræð-
ingurinn Koller, sem vitnað var í að framan, fullyrðir að þýð-
ingar séu almennt fastbundnari ríkjandi hefð og „flatari“ en
frumtextinn.39 Þá vaknar sú spurning hvort þýðandi sem þetta
gildir um sé ekki að vanrækja sköpunarstarf það sem er stór
liður í verki hans og e.t.v. sá þáttur sem virðing fyrir verkinu er
af sprottin. Aftur verður snert á þessari spurningu í greinarlok.
Jafnvel þótt þýðandi ætli að hafa vara á sér að einfalda ekki
textann heldur einungis viðhalda jafngildri boðhleðslu (e.
„communication load“), getur hann þurft að bæta einhverju við
frumtextann til að boðskiptin gangi vandræðalaust fyrir sig. í