Skírnir - 01.01.1984, Qupperneq 126

122
SIGURÐUR LÍNDAL
SKIRNIR
Úr lögsögumannsþœtti
Svo er enn mælt að sá maður skal vera nokkur ávallt á landi voru er skyld-
ur sé til þess að segja lög mönnum og heitir sá lögsögumaður . . . (hér er
sleppt ákvæðum um lögsögumannskjör).
Það er og mælt að lögsögumaður er skyldur til þess að segja upp lögþáttu
alla á þremur sumrum hverjum en þingsköp hvert sumar. Lögsögumaður á
upp að segja sýknuleyfi öll að lögbergi svo að meiri hlutur manna sé þar ef
því um náir og misseristal og svo það ef menn skulu koma fyrr til alþingis
en 10 vikur eru af sumri og tína imbrudagahald og föstuíganga og skal
hann þetta allt mæla að þinglausnum. Það er og að lögsögumaður skal svo
gerla þáttu alla upp segja að engi viti einna miklu gjörr. En ef honum
vinnst eigi fróðleikur til þess þá skal hann eiga stefnu við 5 lögmenn hin
ntestu dægur áður eða fleiri þá er hann má helzt geta af áður hann segi
hvern þátt upp og verður hver maður útlægur 3 mörkum er ólofað geng-
ur á mál þeirra og á lögsögumaður sök þá . . . (Grágás I a, 208—09).
Úr lögréttuþeetti
Þar [f lögréttuj skulu menn rétta lög sín og gera nýmæli ef vilja. Þar skal
beiða mönnum sýknuleyfa allra og sáttaleyfa þeirra allra er einkalofs skal
að beiða og margra lofa annarra svo sem tínt er í lögum. Það skal allt met-
ast svo f lögréttu sem lofað sé er engi maður neitar sá er lögréttusetu á,
enda verji engi lýriti fyrir utan lögréttu. Hver maður þeirra er lögréttusetu
á skal gera annað tveggja um leyfi hvert að játa eða neita. Utlægur er hann
ella 3 mörkum. Ef menn biðja lofa í lögréttu svo að þeir menn eru ógjörla
þar komnir eða á brott gengnir er lögréttusetu eiga en þó eru fernar
tylftir manna eða fleiri þá má lögsögumaður skipa því liði f rúm þeirra
manna er setur eiga til fulls og útlagast hver er synjar þess. Nú verður
miðpallur alskipaður. Þá skal lögsögumaður nefna sér votta. í það vætti
skal hann kveða að þessir sitja allir í lögréttu að minu ráði og réttir til
þess að fylla lög og lof. Nefni eg þetta vætti að lögum hveim er njóta þarf.
Enda skulu þá verða lof öll jafnföst þar sem goðar sæti sjálfir og fyrir þeim
einum skulu hinir tipp rísa er áður sátu.
Það er og að það skulu lög vera á landi hér sem á skrám standa. En ef
skrár skilur á og skal það hafa er stendur á skrám þeim er biskupar eiga.
Nú skilur enn þeirra skrár á þá skal sú hafa sitt mál er lengra segir þeim
orðum er máli skipta með mönnum. En ef þær segja jafnlangt og þó sitt
hvor þá skal sú hafa sitt mál er í Skálholti er. Það skal allt hafa er finnst á
skrá þeirri er Hafliði lét gera nema þokað sé síðan en það eitt af annarra
lögmanna fyrirsögn er eigi mæli því í gegn og hafa það allt er hitzug leifir
eða gleggra er.
Nú þræta menn um lögmál og má þá ryðja lögréttu til ef eigi skera skrár
úr. En svo skal að því fara að beiða með votta goða alla að lögbergi og lög-
sögumann að þeir gangi í lögréttu og í setur sínar að greiða lögmál þetta
svo sem héðan frá skal vera. Beiði eg lögbeiðing, skal sá kveða er reyna vill.