Skírnir - 01.01.1984, Blaðsíða 54
50
ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
SKÍRNIR
Halldóri að þýða: „Það var prýðilega heppnuð skyndiárás.“(74)
Ef hins vegar væru notuð ensk orð á svipaðan hátt í einhverj-
um öðrum erlendum textum sem þýða ætti á íslensku væru
væntanlega litlar ástæður til að þýða þau; þá væri hægt að
reikna með enskukunnáttu íslendinga.
Þriðji möguleikinn í slíkum tilfellum er að láta orðið óhreyft,
en þýða það í neðanmálsgrein. Halldór notar sér nokkrum sinn-
um neðanmálsgreinar, þar af þrisvar til að þýða ítölsk orð úr
frumtexta sem hann flytur yfir í þýðinguna, (198, 213, 265).
— Margir þýðendur kæra sig alls ekki um neðanmálsgreinar,
ugglaust vegna þess að þær rjúfa þá „listrænu blekkingu" að
þýðingin sé frumtexti (ljóðaþýðendur sjá þær einnig sem skað-
lega truflun á lestri Ijóðsins). Neðanmálsgreinar geta hins vegar
verið hentugt hjálpartæki þeim sem aðhyllast formlegt jafngildi.
Svo aftur sé horfið að þýðingu Halldórs á orðum úr „þriðja“
tungumáli, þá virðist hann ekki halda sig við neina reglu í
því efni. Upphrópunin „Evviva l’esercito!“ birtist lítið breytt í
þýðingunni: „Evíva l’esersíto“(58), en orðið „smistámento" er
þýtt ,,skiptistöð“(40). Oftast hefur þýðandi samt þann hátt á að
sveigja íslenskan rithátt að erlendum framburði; „Portaferiti!"
verður „Porta feríti!“(65), en ekki veit ég hversu nákvæm fram-
burðarlíkingin er í „Dio ti salvi, Maria“ — Díó te salve
María.“(65) Hins vegar breytist „Vive la France“ í „Lifi La-
Frans.“(70) Með örlítið meira frjálsræði getur svo „pasta asci-
utta“ orðið ,,asjúttupasta“(61). Megingallinn hér, eins og í þýð-
ingunni allri, er að þýðandinn er ekki sjálfum sér samkvæmur.
ítalska kveðjan „Ciaou!“ er eitt sinn þýdd ,,Halló!“(17) en
annað sinn ,,Sí-a-ú“(136), og ítalski drykkurinn „Strega“ heitir
bæði ,,streka“(21) og ,,koníak“(19).
Þetta síðasta dæmi sýnir vel sveiflu milli formlegs jafngildis og
áhrifa-jafngildis. Sé „Strega" þýtt með „streka" stendur lesand-
inn ótvírætt andspænis framandi menningarfyrirbæri sem hann
verður að átta sig á. Sé drykkurinn hins vegar nefndur „koníak"
þekkir lesandinn hann í eigin menningu og tungumáli. Ef skil-
greiningu Nida á áhrifa-jafngildi væri strangt fylgt eftir yrði
ætíð að láta slík umskipti fara fram; setja yrði kunn menningar-
fyrirbæri í stað þeirra sem framandi eru svo boðskiptin gangi