Skírnir - 01.01.1984, Blaðsíða 290

284 EIRÍKUR JÓNSSON SKÍRNIR
„Raunin er sú að föng skáldsins í söguna og úrvinnsla þeirra er það atriði
í sköpun hennar sem 1/tið hefur verið kannað. Þessari samantekt er ætlað
að varpa nokkru ljósi á þann þátt, sýna hlut sögulegs og bókmenntalegs
veruleika í skáldverkinu." (10. bls.).
Og enn í lok „Formála":
„Rannsókn sem þessari verður seint fulllokið. Efalaust má finna fleiri föng
í Islandsklukkuna en hér eru sett á bók, en varla mun sú heildarmynd af
vinnubrögðum skáldsins sem hér kemur fram breytast þótt fleiri finnist.
(13. bls.).
Samkvæmt þessu er meginmarkmið höfundar með ritgerð sinni tvíþætt:
Annars vegar að draga fram „föng skáldsins í söguna", „sýna hlut sögulegs
og bókmenntalegs veruleika í skáldverkinu." Hins vegar að sýna hver er
„úrvinnsla þeirra" /þ.e. aðfanga skáldsins/, draga upp „heildarmynd af
vinnubrögðum skáldsins".
í upphafi „Lokaorða" tjáir ritgerðarhöfundur svo hversu hann telur að
fyrirætlun sín hafi tekist:
„Sköpunarsaga Islandsklukkunnar er margþætt. í þessu riti er einn þátt-
ur dreginn fram: aðföng höfundarins. Samanburður skáldverks og fanga
höfundar leiðir frumleik hans í Ijós, sýnir hvernig hann notar afla sinn,
breyttan eða óbreyttan, ellegar hvemig hann verður honum hvati sjálfstæðr-
ar sköpunar. Frumleiki er ekki eingöngu fólginn í óháðri sköpun heldur einn-
ig og ekki síður í öflun efnis og sérstæðri úrvinnslu þess, nýrri skipan og
samseíningu. Úr deiglunni kemur hin samfellda heild: listaverkið." (365.
bls.).
Ber enn að sama brunni um tvíþætt markmið ritgerðarinnar. Annars veg-
ar: að sýna „aðföng höfundarins". Hins vegar: „Samanburður skáldverks og
fanga", „hvernig hann notar afla sinn.breyttan eða óbreyttan, ellegar hvernig
hann verður honum hvati sjálfstæðrar sköpunar."
Sem eins konar aukageta eða hjáverk við þetta meginviðfangsefni ritsins
er svo túlkun höfundar á einstökum efnisatriðum og einstökum persónum
Islandsklukkunnar, eins og þau birtast í skáldsögunni fullgerðri.
Um þennan þátt ritgerðar sinnar segir höfundur í „Formála": „/. . ./
er hér alls ekki um að ræða túlkun á verkinu í heild heldur aðeins einstök-
um þáttum þess.“ (12. bls.).
Einna fyrirferðarmest slíkra túlkunaratriða er útlegging ritgerðarhöfundar
á tákngildi varðveislu og björgunar Skáldu og túlkun hans á gerð og hlut-
verki einstakra persóna eins og t.a.m. Magnúsar í Bræðratungu, Jóns Mart-
einssonar og Sigurðar Sveinssonar dómkirkjuprests.
Hvað sem líður skoðunum ritgerðarhöfundar á tákngildi einstakra efnis-
atriða og sögupersóna — en slík táknráðning hlýtur ávallt að verða mjög
huglæg — er hér á ferðinni viðfangsefni sem ekki snertir aðalmarkmið rits-
ins: að draga fram í dagsljósið aðföng skáldsins og sýna hvernig úr þeim
var unnið. Verður raunar að telja að túlkun eða útlegging hins fullgerða
skáldverks eigi ekki heima í þessu riti eins og það er saman sett.