Skírnir - 01.01.1984, Blaðsíða 195

SKÍRNIR
HVAÐ ER RÉTTLÆTI?
191
röksemd sína á eignarétti sem slíkum; þar var svo leitt í ljós —
vona ég — að honum tækist þetta ekki. Nú höfum við fyrir okk-
ur annan sambærilegan tilgang þessarar lágríkiskenningar; hún
á ekki bara að gera tilvísanir til eignaréttar óþarfar, heldur á
hún að gera tilvísanir til verðleika óþarfar líka.
Kenningu Nozicks um réttlæti var lýst í öðrum kafla þessa
máls, og kjarninn í henni er sá að hafi maður höld á hendi sem
ekkert annað fólk á tilkall til, þá eigi hann tilkall til þessara
halda sinna alveg án tillits til verðleika. En þetta er ekki allt,
heldur bætir Nozick við þessa frumkenningu sína svofelldri
fimmhendri röksemdafærslu:
1. Fólk á tilkall til náttúrlegra eigna sinna [natural assets].
2. Ef fólk á tilkall til einhvers, þá á það tilkall til alls sem af því flýtur
(með nánar tilgreindum hætti).
3. Höld fólks fljóta af náttúrlegum eigum þess.
Af þessu leiðir;
4. Fólk á tilkall til halda sinna.
5. Ef fólk á tilkall til einhverra hluta, þá á það að halda þeim (og þetta er
þyngra á metunum en nokkur viðtekin jafnaðarsjónarmið um höld
fólks).4T
Það varð bert hér að framan að Nozick leggur tilkall til halda
eða hafna að jöfnu við eignarétt, og að eignaréttinn gefur hann
sér í forgjöf án allra raka. Hins vegar er eins og hann slái ryki
í augun á sjálfum sér um þetta efni, með því að tala um tilkall
og höld en ekki urn eignir og eignarétt. í fimmhendu Nozicks
sem nú er til umræðu má sjá hið sama gerast eða því sem næst.
í fyrstu forsendu fimmhendunnar gefur hann sér það sem hann
kallar natural assets. Hér neytir hann þess eða nýtur, ef svo
skyldi vera að hann viti ekki til fulls hvað hann gerir, að orðið
asset er tvírætt í mæltu ensku máli. Það merkir kosti manns eða
verðleika, til að mynda í setningunni „Charm is her chief asset,“
segir i orðabók Websters, það er „Helzti kosturinn við hana eru
töfrarnir." En það merkir líka eign: „allt sem hefur markaðs-
verð af því sem tilheyrir manni,“ segir Webster. Ef nú fyrri skiln-
ingurinn er lagður í orðið í fyrstu forsendunni sýnist hún óum-
deilanleg: auðvitað á hver maður tilkall til verðleika sinna; að
minnsta kosti er fráleitt að einhver annar en maður sjálfur eigi
tilkall til kosta manns. Svo að hér má segja að Nozick sé að leyna