Skírnir - 01.01.1984, Qupperneq 90

86
MATTHÍAS VIÐAR SÆMUNDSSON
SKÍRNIR
feigðarósi; skáldið eitt vakir á þeirri ferð og snýr andvökunni í
orð, þráir um leið svefninn langa, hina draumlausu eilífðarnótt.
Yfirleitt var afstaða Kristjáns til dauðans jákvæð. Hann er vit-
undarlaust algleymi þar sem allar mótsagnir, líf og tími, þurrk-
ast út. Hann er eftirsóknarverð livíld, aldeyfa, munúð, fró. í
þessari dauðadýrkun býr von sem á þverstæðukenndan hátt gaf
Kristjáni styrk til að lifa fram á 27unda aldursár. Dauðinn var í
hans augum griðastaður, fastur punktur, í kaótískri og fárán-
legri tilveru. En á stöku stundum snérist helþrá Kristjáns í ang-
ist: dauðinn tók þá á sig mynd tóms, helkaldrar nætur og eilífr-
ar kvalar — varð ígildi hins forn-norræna vítis. Á öðrum stund-
um kviknaði hjá honum draumur um persónulegan Guð sem í
fyllingu tímans bætti allt böl. En slíkar stundir voru fáar á móts
við hinar.
Dauðadýrkun Kristjáns gekk í mót markleysinu, öngþveitinu;
sömuleiðis nauðhyggja hans. Því í myrkri óskapnaðar og fánýtis
greindi hann áskapaðan örlagadóm. Þessi trú var haldreipi Krist-
jáns sem réttlætti harm hans og hatur. Auðnuleysið fékk merk-
ingu og varð að tragísku hlutskipti, lífsreikið að ferð um þyrni-
braut og sjálfur hann að píslarvotti, skyldum þeim Kristi sem
hann trúði ekki á:
Þannig geng ég viltur víst, mín von er töpuð,
ár voru mér þau örlög sköpuð.33
Þannig fann Kristján tilgang, þótt neikvæður væri, í ósköpum
sínum. Um leið varpaði hann af sér ábyrgð á lífi sínu, gerði
ógæfuna að járnhörðu lögmáli. Auðnuleysið á ekki upptök sín í
honum sjálfum, það er ranglátur dómur, valfrelsið ekkert, heim-
urinn ber sökina. Kristján fór með öðrum orðum fjölfarna slóð
manna sem sligast hafa undan lífi sínu.
Sorgirnar — sannar og ímyndaðar — voru Kristjáni fróun,
nautn um leið og kvöl. Án þeirra gat hann ekki lifað því þær
gáfu lífi hans þéttleika og fylltu þá auðn sem bjó innra með
honum. Þær gæddu hann veruleika í heimi sem annars var að-
eins myrkur draumur, blekking. Sársaukinn var í raun líftaug
hans, lífstreginn það sem hann lifði fyrir. Sagt hefur verið að líf
og list Kristjáns hafi fallið í samfelldan farveg — og það hittir