Skírnir - 01.09.1991, Blaðsíða 9

SKÍRNIR
BÓKMENNTAFÉLAGIÐ 175 ÁRA
271
Bókmenntafélagið var stofnað í anda upplýsingarinnar eins og fyrr er
getið, en jafnframt gætti áhrifa rómantísku stefnunnar. Er þar einkum til
marks að forgöngumenn þess lögðu meiri áherzlu á varðveizlu íslenzkrar
tungu og tengsl við forna menningu þjóðarinnar en upplýsingarmenn
höfðu gert - þeir horfðu til allra átta, fortíðar, nútíðar og framtíðar. Félag-
ið hóf starfsemi sína um 15 árum áður en blásið var til sjálfstæðisbaráttu
og spyrja má hvort útgáfustarf félagsins hafi ekki í raun og veru lagt
grundvöllinn að henni. Með því hafi sjálfsvitund þjóðarinnar verið skerpt
og sjálfstraust aukið og hún þannig búin undir boðskap um að taka við
stjórn eigin málefna.
II
Fjáröflun hafði gengið svo vel á fyrsta starfsári félagsins að það gat þegar
árið 1817 sent frá sér fyrstu ritin. íslenzk sagnablöð skyldu flytja þjóðinni
fréttir utan úr heimi og þannig taka við hlutverki Minnisverðra tíðinda
sem Landsuppfræðingarfélagið hefði gefið út og gegnt því hlutverki til
ársins 1804. Sagnablöðin komu út þangað til Skírnir leysti þau af hólmi
1827. Hann flutti þjóðinni síðan erlend tíðindi alla 19. öld og nokkuð
fram á þessa. Árið 1817 hóf félagið útgáfu Sturlunga sögu ogArna biskups
sögu og lauk því verki 1820. Árið eftir var hafin útgáfa hins mikla rits Jóns
Espólíns sem nefndist íslands árbœkur í sögu formi, en venjulega er nefnt
Árbækur Espólíns. Bindin eða deildirnar urðu alls tólf og lauk útgáfunni
árið 1855. Með þessum ritum var ætlunin sú að leggja fram yfirlit yfir
sögu þjóðarinnar frá Sturlungaöld til samtíðar og tengja þannig samtíð og
söguöld. - Hér höfðu gáttir verið opnaðar til umheimsins og tengslin
styrkt við fortíðina.
Jón Sigurðsson tók við forystu félagsins árið 1851 og undir stjórn hans
jukust umsvif að miklum mun. Það hóf útgáfu fjögurra ritraða. Þær voru
Islenzkt fornbréfasafn sem hefur komið út í sextán bindum, Safn til sögu
íslands og íslenzkra bókmennta sem kom út í sex bindum og svo nýr
flokkur þar sem komið hafa tæplega tvö bindi, Tíðindi um stjórnarmálefni
Islands í þremur bindum og Skýrslur um landshagi á Islandi í fimm
bindum. Hér hafði félagið forystu um útgáfu sögulegra heimilda, laga og
annarra stjórnvaldsgerninga og svo hagskýrslna. Tilgangur Jóns með birt-
ingu laga og hagskýrslna var sá að upplýsa þjóðina um gerðir stjórnarinnar
og hag landsins í því skyni að búa hana undir lýðræðislega stjórnarhætti. -
Við þetta mætti bæta fjölmörgum útgáfum einstakra rita á flestum fræða-
sviðum.