Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Síða 59

Hjalti Hugason
Trúarhefð á Norðurlöndum
í ljósi kirkjusögunnar
Inngangur
Nýafstaðið kristnihátíðarár reyndist þjóðkirkjunni eitt hið heitasta í manna
minnum. Meðan á undirbúningi Þingvallahátíðar stóð var spurt áleitinna
spurninga um meðferð á opinberu fé og velt vöngum yfir sambandi ríkis og
kirkju. Að hátíðinni afstaðinni var jafnvel spurt enn ágengari spurninga en nú
um samband kirkju og þjóðar. Fullyrt var að dræm þátttaka í hátíðarhöldun-
um sýndi að tengsl þjóðkirkjunnar við fólkið í landinu væru í raun og veru
hverfandi þrátt fyrir að hátt í 90% þjóðarinnar tilheyri kirkjunni.1 Hátíð sem
átti að sýna þjóðareiningu á evangelísk-lútherskum grunni snerist upp í and-
hverfu sína og varð vatn á myllu þeirra sem krefjast aðskilnaðar ríkis og
kirkju.
Sjálfur hef ég á öðrum vettvangi reifað þá skoðun að of víðtækar álykt-
anir hafi verið dregnar af aðsókninni á Þingvallahátíðina. Þegar sömu yfir-
völd og stóðu að Lýðveldisafmælinu 1994 stefndu þjóðinni að nýju til Þing-
valla aðeins sex árum síðar var ekki von til að almenningur hlypi til. Til þess
áttu allt of margir allt of dapurlegar minningar. Það reyndist sem sé ómögu-
legt að nota vel heppnaða kristnihátíð til að sópa síðustu leifum þjóðvegahá-
tíðarinnar miklu undir mottuna. Sennilega er tími þjóðfunda á Þingvöllum líka
liðinn en það er önnur saga.2
í umræðum manna um kristnihátíðina hefur því þráfaldlega verið haldið
fram að fjöldaaðild íslendinga að þjóðkirkjunni gefi ranga vísbendingu um
samband kirkju og þjóðar. Þá er því jafnan haldið fram að þorri landsmanna
tilheyri kirkjunni af hefð eða gömlum vana ef ekki þeirri vanþekkingu að þeir
telji sér það skylt. Einnig er því stundum haldið fram að þörf okkar fyrir gull-
1 1. des. 2000 tilheyrðu 87,8% íslendinga þjóðkirkjunni. Sjá íbúar á íslandi 1. desember
2000. Skipting eftir trúfélögum og sóknum. http://www. hagstofa.is/frettir/frettir.htm
2 Hjalti Hugason 2000b: 14 og 27.
57