Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2001, Side 60

Hjalti Hugason
kant á tilveruna valdi því að þorri þjóðarinnar kýs að gifta sig í kirkju, lætur
skíra og ferma börn sín og loks sé vart í önnur hús að venda þegar dauðinn
kveður dyra.
Af könnun guðfræðikennaranna Björns Björnssonar og Péturs Pétursson-
ar á trúarlífi Islendinga frá 1990 má að sönnu draga ýmsar ályktanir um sam-
band þjóðar og kirkju.3 Framhjá því verður þó ekki horft að niðurstöður þeirra
eru orðnar meira en tíu ára gamlar. Samfélagsþróun nú á dögum er einnig það
ör að ekki er víst að könnunin upplýsi okkur um nútíma aðstæður. Því verður
að leita annarra fanga þegar fjallað skal um núverandi samband þjóðar og
kirkju.
Trúaraðstœður á Norðurlöndum
Á síðastliðnu ári kom út í Svíðjóð bókin Folkkyrkor och religiös pluralism -
den nordiska religiösa modellen. I ritinu greinir hópur norrænna fræðimanna
trúaraðstæður í heimalöndum sínum út frá ýmsum sjónarhornum. Mest ber
þar á framlagi trúarlífsfélagsfræðinga. Þótt fræðimenn af öðrum sviðum
komi þar nokkuð við sögu er í flestum ritgerðanna beitt félagsfræðilegri og
tölfræðilegri nálgun. Niðurstöður þær sem kynntar eru í ritinu tengjast rann-
sóknarverkefnum sem miðast ýmist við eitt þjóðríki (þ.e. Svíþjóð), Norður-
lönd almennt eða Evrópu á víðari grundvelli.4 Vegna þessarar víðtæku sam-
vinnu hvíla ritgerðirnar á mun víðfeðmara baklandi en almennt er mögulegt
í könnunum af þessu tagi. Þess er því að vænta að niðurstöðurnar séu mark-
tækari en ella.
Ritið Folkkyrkor och religiös pluralism - den nordiska religiösa modellen
er þó að mínu mati háð a.m.k. einum alvarlegum annmarka. Þar er eitt af hin-
um sjálfstæðu norrænu þjóðríkjum ekki með þar sem rannsóknirnar ná ekki
til íslands. Uppgefin ástæða þessa er sú að höfundar bókarinnar hafi í upp-
hafi einsett sér að fjalla um Norðurlöndin sem eina samtoga heild og leggja
þar með grunn að samanburði milli þeirra og annarra hluta Evrópu. Þar sem
íslendingar breyta ekki niðurstöðum við tölfræðilega úrvinnslu úr slíkum sam-
norrænum potti hafi landið verið útilokað af fjárhagslegum ástæðum.5 Þegar
til kastanna kemur hefur þessu markmiði þó ekki verið haldið til streitu. Til
3 Björn Björnsson og Pétur Pétursson 1990.
4 Er þar um að ræða sænsku verkefnin Stat-Mánniska og Frán statskyrka till fri folkkyrka,
verkefni Norðurlandaráðs Norden och Europa en ein undirdeild þess hlaut yfirskriftina
Nationalkyrklighet och etisk pluralism - en nordisk paradox? og loks Evrópuverkefnið
Religious and Moral Pluralism. Gustafsson og Pettersson 2000: 9-21.
5 Gustafsson og Pettersson 2000: 19-20. Pettersson 2000: 360.
58