Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2008, Page 86

náttúrusýnar sem glæddi tilveru mannsins tilgangi í huga hans.2 Einnig
hefur birst grein um „hið róttæka skeið“ í kveðskap Snorra í kjölfar síðari
heimsstyrjaldarinnar og í tengslum við þau átök í íslenskum stjórnmálum
sem þá stóðu. í ádeilukenndum kveðskap hans frá því skeiði eru vísanir í
kristinn sagnheim fyrirferðarmiklar sem sýnir að Biblían, ekki síst hinar
myrkari frásagnir Nýja testamentisins, reyndist honum haldgóð til að koma
afstöðu sinni til skila.3
I þessum greinum var einkum hugað að hlutverki kristinnar trúarhefðar í
kveðskap Snorra. I þeirri athugun sem hér er kynnt er markmiðið að víkka
sjónarhornið og leita þess sem kalla má hugmyndalegan grunn eða lífssýn
í ljóðum Snorra á ofanverðri ævinni. Verða vísanir sem skáldið beitti við
ljóðagerð sína notaðar sem tæki til að kynnast hugmyndaheimi þess. Vegna
rækilegrar könnunar Páls Valssonar á vísunum í þeim fjórum ljóðabókum
sem Snorri gaf út verður athugunin bundin við 26 eftirlátin ljóð Snorra
sem prentuð voru í tveimur nýjust útgáfunum af kvæðasafni hans (1992
og 2006).4 5
Með vísunum er hér ekki aðeins átt við tilvísanir til annarra bókmennta-
verka heldur einnig skírskotanir til atburða, aðstæðna, persóna eða fyrirbæra
úr sögu eða samtíð.3 Snorri Hjartarson beitti mjög vísunum í ljóðagerð
sinni og leitaði víða fanga eins og frekar verður drepið á hér á eftir. Þá
hafa vísanirnar ákaflega ólíka stöðu í ljóðum hans. Þær geta verið veigamikil
uppistaða sem ber heilt ljóð uppi eða komið fram í einu orði eða líkingu.
Stundum er vísunin aðeins fólgin í heiti ljóðs. Jafnvel má líta svo á að vísun
felist í hrynjandi eða hljómfalli kvæðis.
Sem dæmi um ljóð sem heita má ein samfelld vísun má nefna I garð-
inum (A Gnitaheiði, 1952) sem ort er út frá Getsemane-sögn guðspjallanna
en felur í sér ótvíræðar tengingar við pólitískt ástand samtíma síns.6 Vegna
fyrirferðar vísunarinnar má líta á Ijóðið sem allegóríu.7 I ljóði því sem gefur
þessari grein heiti, Blœr vertu (eftirlátið ljóð), er vísað til hugmynda Forn-
2 Hjalti Hugason 2006: 67-96.
3 Hjalti Hugason 2007: 147-170.
4 Páll Valsson 1990.
5 Hugtök og heiti 1989: 300-301.
6 Snorri Hjartarson 2006: 88-89. Mt 26. 36-46 og hlst. textar. Hjalti Hugason 2007: 161-164.
7 Eiríkur Rögnvaldsson 1979: 4-5.