Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2008, Blaðsíða 59

fyrst eru bein fylgdarmanna Ásólfs fundin og færð til kirkju að Ásólfsskála og
svo síðan beinafundur Ásólfs sjálfs í þremur draumum. Sömu sögu má segja
um kirkjurnar sem nefndar eru. l)Grímur í Holti flutti bein félaga Ásólfs til
kirkju líklega í Holti; 2)fyrsti dvalarstaður Ásólfs og félaga var „þvi ner sem
nu er kirkiuhornit at Asolfs skála“(H.21); 3) annar dvalarstaður Ásólfs varð
svo seinna meir lagður undir kirkju, „þar var kofi hans sem nu er kirkian“;
4)kirkjan sem Halldór lét gera að Hólmi.(H.21) Þess háttar hliðstæður og
endurtekningar er eitt af einkennum miðaldarbókmennta og því ekki hægt
að gera ráð fyrir öðru en sögnin sé heildstæð í þessu formi.55 Sérstaklega
má benda á athyglisverðar hliðstæður þar sem greint er frá dvalarstað Ásólfs,
fyrst undir Eyjafjöllum, þar sem „nu er kirkiuhornit at Asolfs skála“(H.21)
og svo hins vegar um kofann að Hólmi „þar sem nu er kirkian“.(H.21).
Hvaðan hafði Haukur þennan aukatexta um Ásólf? Eðlilegast er að hann
hafi hér sem víðar notast við annað forrit sitt af Landnámu þ.e. Styrmisbók.
Sturla hefði varla farið að sleppa ágætum draumfrásögnum, ef að minnst
hefði verið á drauma í forriti hans þá hefði hann a.m.k. vísað til þeirra í
stuttu máli. Sturla var á engan hátt mótsnúinn draumum enda eru margir
draumar í Islendinga sögu hans og hann draumspakur sjálfur.56 Ennfremur
eru nokkrir draumar í Landnámu hans, t.d. fremur ókristilegur draumur
Bjarnar Molda-Gnúpssonar (S.329), svo ekki verður séð að hann hafi gert
sér far um að sleppa slíku efni. Af þessum samanburði sýnist mér tvennt
koma í ljós, annars vegar að forrit Sturlu hefur tæpast verið Styrmisbók
hins vegar má draga fram líkindi þess að Olafs sögu smiðurinn hafi notast
við Styrmisbók.
Niðurstöður
Það er margt sem bendir til þess, að skrifandi menn á miðöldum hafi
þegar leið fram á I4.öld öðlast betri skilning á kristnum fræðum. Hin
forna heimsmynd hafi látið undan síga og betur uppfræddir prestar og
kristin heimsmynd tekið völdin. Þetta tel ég vel megi sjá, með samanburði
á textum Landnámu annars vegar og svo hins vegar notkun Ólafs sögu
smiðsins á þessum sömu textum. Þar er greinilega um ákveðna bragarbót
55 Ryding,1971, bls. 33.
56 Sjá Sturlungu I bls. 384, 422.
57